mierzwinski0

„Studia nad grodami... ISBN 83-04-03173-6

ANDRZEJ MIERZWIŃSKI

FUNKCJA GRODÓW LUDNOŚCI KULTURY ŁUŻYCKIEJ W ŚWIETLE BADAŃ TYCH OBIEKTÓW NA ŚLĄSKU

Chcąc najogólniej określić relacje pomiędzy stanem rozpoznania grodów a charakterem formułowanych na podstawie pozyskanej bazy źródłowej poglądów odnośnie do funkcji tych obiektów w całokształcie stosunków spo-łeczno-gospodarczo-osadniczych ludności kultury łużyckiej na Śląsku, należy stwierdzić, iż istnieje znaczna niespójność (luka badawcza) pomiędzy treścią tych poglądów, posiadających rangę prawidłowości, a możliwościami wnioskowania. Te ostatnie wynikają nie tylko ze stanu rozpoznania archeologicznego grodów oraz innych kategorii stanowisk, ale również ze stopnia zaawansowania szczegółowych studiów nad zagadnieniami osadniczymi i społeczno--gospodarczymi u schyłku epoki brązu i we wczesnej epoce żelaza (HaB_:-HaD) na omawianym terenie.

Pominę dokładną charakterystykę stanu rozpoznania grodów śląskich, gdyż w pełni niemal aktualne jest omówienie tego zagadnienia pióra prof. dr. B. Gedigi (1982a). Chciałbym jedynie zwrócić uwagę na kilka podstawowych faktów, znamionujących stan rozpoznania tych obiektów. Zatem ciągle otwartą pozostaje kwestia liczby grodów kultury łużyckiej na Śląsku, gdyż nawet w przypadku obiektów uznawanych za powiązane z kulturą łużycką nie zawsze istnieje możliwość dokonania jednoznacznych rozstrzygnięć odnośnie do przynależności chronologicznej umocnień. Przyczyna tego stanu leży w niewielkim zakresie podejmowanych prac wykopaliskowych; zwykle rozpoznano mniej niż 1% powierzchni tych obiektów. A przy tym spośród uwzględnionych tutaj 17 grodów (ryc. 1), uznawanych w literaturze za przynależne do kultury łużyckiej i funkcjonujące w HaC-D, aż dla 12 przypadków posiadamy w chwili obecnej dane o użytkowaniu ich również we wczesnym średniowieczu (Jentsch 1883-1892, cz. I, s. 12-19, cz. IV, s. 3-11; Schuchhardt 1927, s. 184-193; Uhtenwoldt 1938; Kaletynowie, Lodowski 1968; Kaczkowski 1971, s. 13)'. Tylko dla obiektów z „Szańców Szwedzkich”

■ Spośród grodów ludności kultury łużyckiej na Śląsku należy najprawdopodobniej wykluczyć obiekt z 1£yp';ć^ woj. Legnica, jak sugerują to wyniki badań wykopaliskowych autora z lat 1985-1986 oraz analiza warunków geomorfologiczno-paleohydrologicznych w miejscu jego usytuowania. Okazuje się. iż obiekt ten. który można określić jako naturalnie obronną osadę otwartą, położony jest na przybrzeżnej wyspie lub półwyspie jeziora, w większości już wy-