obraz0 (102)

jedna do drugiej. A skoro „symbolizm”, jaki tworzony jest przez język wraz z jego fonemami, słowami, sposobami budowy zdań, odsyła do jakiegoś oznaczonego leżącego głębiej, to owo oznaczone musi zachowywać zróżnicowany charakter języka, który je wyraża i objawia; tak jak on nie jest ono podległe uogólnieniom; jest ono z natury różnicujące, a „symbolizm” filologiczny może odsyłać tylko do znaczenia socjologicznego. Redukcja symbolizmu do społeczeństwa, na którym on się wspiera, zdaje się być sugerowana przez językoznawstwo. Lecz podczas gdy pewni socjologowie¹⁸ trzymają się ściśle symbolizmu językowego i zamykają się w dziedzinie fonemów i semantemów, poszukując w niewyczerpanych formach językowych ludzkiej mowy, podobieństw lingwistycznych, które pozwalają wnioskować o podobieństwach socjologicznych, inni próbują zastosować metody lingwistyki — a szczególnie metody fonologii — nie tylko do języka, ale do symboli społeczeństwa w ogóle, tak rytualnych jak i mitologicznych, poszukując już nie podobieństw, lecz przeciwnie, zróżnicowań, jakie struktury całości symbolicznych, mitycznych i rytualnych wskazują między społeczeństwami.

Z pierwszą metodą „redukcji” symbolicznej wiążą się prace Georgesa Dumezila, poprzedzane dziełami Andre Piganiola, i to, co można nazwać „socjologiczną redukcją funkcjonalistyczną”. Andre Piganiol zauważył, studiując starożytność rzymską, że znajdujemy się wobec dwóch szeregów symbolizmu, które przez jakiś czas przebiegały obok siebie, nie mieszając się.

Z jednej strony, obserwujemy symbole — rytualne lub mityczne — ześrodkowane na kultach chtonicz-nych, zawierających rytuały ofiarnicze, misteria, orgie, używających niskich ołtarzy, „kamieni ofiarnych”, grobowców, w których grzebano zmarłych etc., z drugiej strony — inną grupę symboli „izomorficznych” w ich antagonizmie wobec poprzednich¹⁷. Piganiol wyciągnął z tego wniosek, że społeczeństwo rzymskie zostało ukształtowane przez dwa społeczeństwa historycznie nakładające się na siebie: indoeuropejskie zastępy Romulusa i osiadłych „sabinów”, ludność azjanicką, wyznającą kulty i obyczaje agrarne.

Całkiem inna będzie metoda Georgesa Dumezila zastosowana do tego samego obszaru semantycznego, co metoda Piganiola: a mianowicie do starożytnego Rzymu. Dumezil, jeśli tak rzec można, włączy symbolizm „sabiński” obok symbolizmu we właściwym sensie „rzymskiego”, w funkcjonalną całość obejmującą jeden i drugi, w funkcjonalną całość, która nie ma nic wspólnego z „dyfuzją” symboli indoeuropejskich wśród obcej ludności z prostej przyczyny, iż filologia uwidoczniła, że symbole „sabińskie”, tak jak i symbole „rzymskie”, współistnieją ze sobą w zespole społeczeństw indoeuro-pejskiej grupy językowej. Co więcej, u Celtów, Germanów, Latynów, czy też u starożytnych Hindusów i Irańczyków socjologia lingwistyczna uwydatniła nie dwie warstwy symboliczne, lecz trzy całkowicie odrębne warstwy, objawiające swój symbolizm religijny w trzech bogach łacińskich, którzy są godłami całego systemu Dumezila: w Jowiszu, Marsie i Kwirynusie. Ale Dumezil

63