Obraz63

MHHMilHhM

MHHMilHhM

LXXXII

BADANIA NAUKOWE

działalności artystycznej, jako pioniera romantyzmu, jako głównego szermierza nowej sztuki w starciu z klasycystami, w konsekwencji wiodło do zaznajamiania się coraz dokładniejszego z jego otoczeniem, z kręgami wielbicieli jego dzieł, z wyznawcami jego ideałów estetycznych w różnych ogniskach polskiego życia literackiego.

Z wolna zagadnienie walki o romantyzm zaczyna wchodzić w obręb problematyki naukowej. Badania genetyczne i środowiskowe, podejmowane w drugiej połowie XIX wieku, wysunęły w naszej historiografii literackiej na pierwsze miejsce problemat pierwszych początków romantyzmu polskiego, jego ośrodków oraz literatów z nimi związanych. Stąd też zajęcie się tak walnym czynnikiem życia literackiego jak krytyka: zarówno klasycystyczna, jak i romantyczna, by wymienić prace P. Chmielowskiego, T. Grabowskiego^M. „Odkrycie” publicystyki Mochnackiego z lat 1825—1830, udostępnienie jej w edycji A. Śliwińskiego (1910), autora monografii

0    Mochnackim (1910), przyczyniły się niewątpliwie do gruntowniejszego poznania działalności literackiej leadera walczącego romantyzmu.

Badania nad czasopiśmiennictwem. Chcąc zbadać dokładnie przebieg życia literackiego Warszawy drugiego

1    trzeciego dziesięciolecia XIX wieku, skierowano uwagę na inny jeszcze, nie mniej ważny czynnik, a mianowicie na czasopiśmiennictwo, ożywiające się około 1825 roku i wzrastające — mimo uciążliwości cenzury — w siły i w znaczenie w latach następnych. Zdawał sobie sprawę

•* P. Chmielowski, Dzieje krytyki literackiej w Polsce, Warszawa 1902, szczególnie rozdział czwarty, przedstawiający spór o klasyczność i romantyczność (s. 125—187); T. Grabowski, Krytyka literacka w czasach romantyzmu (1818— 1830), druk. «Biblioteka Warszawska# 1909; tenże, Michał Grabowski (1901) i in.

BADANIA NAD CZASOPIŚMIENNICTWEM LXXXI1I

z możliwości wyzyskania tego źródła dla badań nad zagadnieniem walki romantyków z klasykami Dmochowski, ale poszukiwania na tym polu uznał ostatecznie za „rzecz nużącą i niepożyteczną pod materialnym [?] względem”. Dopiero prace historyków nad czasopiśmiennictwem tego okresu (głównie A. Kraushara, J. Kucharzew-skiego, N. Gąsiorowskiej)⁹⁵ przygotowały i oświetliły materiał i wymościły drogę badaczom życia literackiego Warszawy przedpowstaniowej.

Dzięki temu możliwe się stało dosyć wierne odtworzenie przebiegu kampanii literackiej o romantyzm, w szczególności zaś poznanie zespołu publicystów obu stron walczących, różnego rodzaju form wystąpień, śledzenie nie tylko samej akcji bezpośredniej, ale też jej tła historyczno-politycznego, słowem, pełne uświadomienie sobie znaczenia tego procesu ustępowania jednego porządku sztuki pod naporem drugiego dla historii literatury.

Zagadnienie walki o romantyzm w syntezach historycznoliterackich. Zrazu nie występowało ono w całej wyrazistości jako przedstawiony w ujęciu historycznym proces przenikania nowych pierwiastków i usuwania starych. Przebijało tylko z określeń, jakie nadawano Mickiewiczowi, charakteryzując jego znaczenie dla rozwoju literatury polskiej. W pierwszym zarysie historii literatury polskiej, w którym występuje Mickiewicz, w niewielkiej, lecz popularnej i kilkakrotnie za życia autora i po jego śmierci wydawanej i uzupełnianej książeczce Lesława Łukaszewicza pt. Rys dziejów piśmiennictwa

⁹⁵ A. Kraushar, Senator Nowosilcow i cenzura za Królestwa Kongresowego (1903): J. Kucharzewski, Czasopiśmiennictwo polskie wieku XIX w Królestwie, na Litwie i Rusi oraz na emigracji. Zarys bibliograficzno-historyczny (1911); N. Gąsiorowska, Wolność druku w Królestwie Kongresowym 1815—1830 (1916).