P1120875 resize

TT	Mli . — , Mmi «•*. «uoi 0.14 | 7 ode.	—
		3*6 n.
and w pełm !
**f*y*r ;	^ '	3 n.
« któryś »>iiua (T*
	-

1

2    ode.

3 ode.

1 ode.

1169 n., 334 poi.

332 n., 137 poŁ 30 fir.

A. Uprawy zbożowe

We wczesnej epoce żelaza następuje poważny wzrost znalezisk jęczmienia obecnie do 31 stanowisk, żyta zwyczajnego - 21, pszenicy zwyczajnej — 16, pszenicy plaskurki — 13, prosa zwyczajnego - 17, owsa siewnego — 5 stanowisk (tabela 1). Pod względem ilości szczątków pierwsze miejsce zajmuje jęczmień zwyczajny (Hordcum vulgare), a drugie miejsce przypadło pszenicy płaskurce (Triticum dlcoc-cum), trzecie prosu zwyczajnemu (Panicum mlllaceum). Oprócz tego z wczesnej epoki żelaza znamy obecnie S stanowisk pszenicy orkiszu (Triticum spella), które) nie stwierdzono dotychczas w epoce brązu, a która występowała już w neolicie (M. KU-chowska 1975, s. 106). Pszenica orkisz należała do bardzo sporadycznych znalezisk nie tylko na obszarze ziem polskich, ale również w innych rejonach Europy. Ostatnio ponad 400 ziaren tego gatunku podała E. Hajnalova (1978, s. 88-92) z okresu halsztackiego z Bratysławy-Dcvfna w Czechosłowacji, które znaleziono w jamie spichrzowej razem z pszenicą płaskurką.

Owies siewny (Arena satlva) został zanotowany na pięciu stanowiskach, przy czym w stosunku do okresu poprzedniego zwiększyła się ilość jego ziaren i odcisków. Zajęcie przez proso trzeciego miejsca pod względem ilości szczątków trzeba traktować z pewną ostrożnością, ponieważ ziarna prosa są drobniejsze i lżejsze od ziaren pozostałych zbóż. Dzięki temu proso występuje w znaleziskach archcobotanicznych przeważnie w dużej ilości. Do wysiewu prosa na 1 ha potrzeba wagowo mniej niż innych zbóż. Na podstawie doświadczeń badawczych wnioskować można, iż przeceniano dotychczas jego znaczenie. Do kwestii tej wrócę jeszcze we wnioskach (pkt 3).

Ukierunkowania struktur upraw zbożowych lepiej można poznać na przykładzie znalezisk z kilku grodów i osad otwartych kultury łużyckiej (tabela 5). Z poprzednio przeprowadzonych badań wynikało, że grody dostarczyły pełniejszych informacji niż osady otwarte. Jednak zakończone ostatnio badania próbek zbożowych z osady otwartej w Grzybianacb, woj. Legnica, z 1980 r. przyniosły nowe. niezwykle cenne wyniki, do których powrócę przy omawianiu zbóż z tych obiektów.

W grodach takich jak Biskupin, woj. Bydgoszcz, Kamieniec, woj. Toruń, i Smu-szewo, woj. Piła, zaznaczyła się wyraźnie dominacja pszenicy, szczególnie zaś pszenicy plaskurki (Triticum dicoccuni), wyrażająca się największą frekwencją procentową w stosunku do pozostałych zbóż. Natomiast w Bninie, w Słupcy, woj. Konin (stanowisko I), i Sobiejuchach, woj. Bydgoszcz, najliczniej występował jęczmień zwyczajny {Hordcum rulgare). Nowe próbki z Sobiejuch z 1981 r., znajdujące się aktualnie w toku badań, wnoszą nowe dane o przewadze pszenicy pbskurki (Triticum dicoccuni) w tym grodzie. W Jankowie, woj. Bydgoszcz, natomiast najliczniej występowało proso zwyczajne (Panicum ntiUacetmt).

Drugie miejsce pod względem liczby ziaren w Biskupinie przypadło pszenicy zbitokłosej (Triticum compactum), w Kamieńcu — jęczmieniowi zwyczajnemu (Hordcum rulgare), w Smuszewie — prosu zwyczajnemu (Ptmiam mUioceum), natomiast w Słupcy — pszenicy płaskurce (Triticum dicoccuni,j.

Jeśli chodzi o ziarna zbóż pochodzące z łużyckiego walu w Szczecinie, to trudno