P1180380

196 Ignacu Skrzypek

Skiego napisane przez D. v. Kleista*, oraz b. pow. słupskiego (1969 r.) pióra W. Witta *. Wszystkie te pozycje są o tyle ważne, że zawierają katalogi miejscowości wraz ze skartografowaniem znalezisk oraz tablice ilustracyjne. Jedną z ważniejszych publikacji tego okresu jest Pom-mersclie Urgeschichte in Bildern O. Kunkla z 1931 r. w której możemy znaleźć wiele materiałów do interesującego nas zagadnienia ^I0. W 1929 roku ukazała się syntetyczna praca 23. Petersena ", w której autor omawia kolejno ceramikę, naczynia brązowe, broń, narzędzia, ozdoby i ustala chronologię oraz przynależność etniczną ludności kultury pomorskiej. Trzeba przy tym zaznaczyć, że autor wbrew istotnemu stanowi rzeczy wyciąga fałszywe i tendencyjne wnioski na temat etnicznej przynależności ludności omawianej tu kultury. Z ważniejszych prac problemowych dotyczących popielnic twarzowych należy wymienić prace A. Lissauera, H. Conwwitza, a przede wszystkim W. La Baume’a, z których ostatnia ukazała się w 1963 r.¹*

W Polsce Ludowej autorem studiów poświęconych kulturze pomorskiej był J. Kostrzewski'*. Jemu zawdzięczamy wiele cennych spostrzeżeń, które do dziś zachowały znaczną wartość. W wydanej w lfl58 roku Kulturze łużyckiej na Pomorzu, autor rozpatrując szczegółowo wszystkie przejawy kulturowe pomorskich plemion kultury łużyckiej, zalicza do niej w okresie wczesnohalsztackim (Hallstatt C) fazę wielko-wiejską kultury pomorskiej. Pierwszym monograficznym ujęciem kultury pomorskiej na określonym terytorium jest praca L. J. Łuki || interesująca i w odniesieniu do naszego obszaru z tego względu, że znajdujemy w niej sporo materiałów (około 100 stanowisk) z b. pow. lęborskiego, którego 4 gminy obecnie zostały włączone do woj. słupskiego. Niezwykle dużo prac odnoszących się do wybranych zagadnień kultury pomorskiej — bazujących w pewnym zakresie na materiałach z naszego terenu — znajdujemy w dorobku naukowym T. Malinowskiego.

•D. v. Kleist, Die urgeschichtlichen Fundę det Kretses Schlawe, Hamburg 1955.

'W. Witt, Dbersicht fiber die urgeschichtlichen Epochen die Kreises Stolp, Iw:] Pommersehe Fundę und Ausgrabungen atu den 30er und 40er Jahren, Hamburg 1969 s. 105-119.

^uO. Kunkel, Pommersche Urgeschichte in Biident, Szczecin 1931.

“Ł Petersen, Die fruhgermanische Kultur in Ostdeutschland und Polen, Berlin 1929.

“W. La Baume, Dfe pontmerelUtchen Geeichlsumen, Matm 1Ś63.

“ J. Kostrzewski, Od mezolitu do okresu wędrówek ludów [w:] Prehistoria ziem polskich, Kraków 1948, s. 2T6.

'* L. J. Łuka, Kultura wschodntopomorska na Pomorzu Gdańskim, t. I, Wrocław — Warszawa — Kraków 1966.

Ukoronowaniem ich jest obszerne i jak dotąd jedyne w Polsce omówienie wszelkich przejawów obrządku pogrzebowego ludności kultury pomorskiej, zawartych w liczbie ponad 3 tys. stanowisk występujących na znacznej części ziem polskich oraz wykraczających peryferycznie na pograniczne tereny ZSRR^,s.

Badania nad kulturą pomorską na obszarze Pomorza Zachodniego weszły w nową fazę rozwojową po ostatniej wojnie. Prace na obiektach tego typu prowadziło i prowadzi kilka placówek naukowych, w tym: muzea — w Szczecinie, Słupsku i Koszalinie, katedry archeologii — w Poznaniu, Łodzi i Toruniu, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Słupsku oraz Pracownia Archeologiczna PP PKZ w Szczecinie.

Przechodząc do spraw kadrowych należy zaznaczyć, że chociaż wszystkie placówki mają na swym koncie rozmaite prace terenowe oraz większe lub mniejsze opracowania odnoszące się do kultury pomorskiej, to jednak brak było do niedawna na omawianym obszarze specjalistów z tej dziedziny. W chwili obecnej sytuacja uległa znacznej poprawie dzięki zatrudnieniu w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Słupsku badacza tych zagadnień (doc. dr habil. Tadeusz Malinowski), a także włączeniu do obszaru obecnego woj. słupskiego Muzeum w Lęborku, gdzie zatrudniony tam archeolog (mgr E. Skarbek) preferuje w swoich planach badawczych i opracowaniach problematykę kultury pomorskiej, ściślej zagadnienia sztuki zdobniczej^{1 2}

Wspomniane Muzeum w Słupsku jedynie w początkach lat sześćdziesiątych, kiedy zatrudniony był tam archeolog, przeprowadziło badania wykopaliskowe — wspólnie z WKZA i Muzeum w Koszalinie — na trzech cmentarzyskach ludności kultury pomorskiej (Czarnica, Płocko, Turowo, b. pow. miastecki).

Muzeum w Szczecinie, jako placówka najwcześniej po wojnie posiadająca etatowego archeologa, w pierwszym okresie spełniała dla całego Pomorza funkcję opiekuna zabytków archeologicznych działając poprzez jednoosobową obsadę, tzw. inspektora-rzeczoznawcy. Ogrom pTac przerastał fizyczne możliwości jednego człowieka, który miał do obsłużenia rozległe obszary Pomorza Zachodniego i Wielkopolski. W tym najwcześniejszym okresie odnotowujemy na interesującym nas terenie tylko jedno odkrycie grobu skrzynkowego w okolicach Biało-

1

'* T. Malinowski, Obrządek pogrzebowi/ ludności kultury pomorskiej, Wroclaw-Warszawa-K raków 1969.

2

E. Skarbek, Sztuka kultury pomorskiej, fw:] Materiały do prahistorii ziem polskich, cz. IV, z. 1, Warszawa 1971, s. 111—187.