P1680557

lub innych form znęcania się nad inną osobą w związku z postępowaniem karnym. Bezpośredni związek z art. 40 Konstytucji ma też art. 4 § 1 kodeksy karnego wykonawczego, określający dopuszczalny sposób wykonywania kar środków karnych, zabezpieczających i zapobiegawczych. Szczególne znaczenie dla konkretyzacji zasady nulla poena sine lege ma też art. 4 § 2 k.k.w., stanowiący, że "skazany zachowuje prawa i wolności obywatelskie", a ich "ograniczenie może wynikać jedynie z ustawy i przepisów wydanych na jej podstawie oraz z prawomocnego orzeczenia".

III. Z innych zagadnień tradycyjnie włączanych do części ogólnej kodeksu karnego, Konstytucja wypowiada się expressis verbis tylko co do pewnych aspektów instytucji przedawnienia. W art. 43 Konstytucji stwierdza się, że zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości nie podlegają przedawnieniu. W tym przepisie konstytucyjnym nawiązano bezpośrednio do zasady wyrażonej w art. IV opracowanej z inicjatywy Polski a następnie ratyfikowanej przez Polskę (jako pierwsze państwo ratyfikujące) Konwencji ONZ z 26 XI 1968 o niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości¹³. Konwencja ta potwierdziła zasadę prawa międzynarodowego, iż ściganie tych kategorii zbrodni jest bezwzględne, bezwarunkowe i nieograniczone czasowo. Wszystkie bowiem akty międzynarodowe dotyczące tej kwestii pomijają całkowicie problem przedawnienia. W doktrynie prawa międzynarodowego wskazuje się, że to pominięcie stanowi tzw. "milczenie kwalifikowane' (silence ąualifie), oznaczające odrzucenie instytucji przedawnienia w tej dziedzinie. Tym samym sama konwencja ONZ z 1968 r. ma charakter li tylko deklaratywny a nie konstytutywny. Wszelkie normy prawa krajowego powinny jedynie dostosowywać prawo wewnętrzne danego państwa do wiążącej powszechnej zasady prawa międzynarodowego¹⁴.

W tym właśnie szczególnym kontekście należy widzieć genezę art. 43 Konstytucji. Wprowadzenie problematyki przedawnienia jako instytucji praw-nokamej do ustawy zasadniczej (wyłącznie w specyficznym jej aspekcie) nie może bowiem być traktowane jako przypisanie tej instytucji charakteru jednej z gwarancji konstytucyjnych w sferze odpowiedzialności karnej, tego np. typu co zasada nullum cirmen, nulla poena sine lege. W doktrynie prawa karnego przedawnienie uznawane jest przecież powszechnie nie jako prawo sprawcy przestępstwa, lecz jako pragmatyczna i relatywna instytucja politycznokiymi-nalna, której sposób legislacyjnego ujęcia pozostawiony jest autonomicznej woli ustawodawcy. Stąd ogromne zróżnicowanie w wielu systemach prawnych co do katalogu przestępstw, wobec których przedawnienie jest dopuszczalne, jak też co do samych typów przedawnienia oraz ich granic czasowych¹*

W art. 43 Konstytucji problem przedawnienia odniesiono do zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości w tym znaczeniu tych pojęć, jakie

¹³    Dz.U. nr 26/1971, poz. 208. Por. na ten temat L. Kubicki [w:] System prawa karnej IV. O przestępstwach w szczególności. Cz. 1, s. 170-172 i cyt. tam piśmiennictwo.

¹⁴    Tamże, s. 170-171.

¹⁵    Podobnie K. Buchała i A. Zoll: Komentarz—, jw„ s. 589 i 599-600.