PICT6299

204 WPROWADZENIE DO METODOLOGII BADAN PEDAGOGICZNYCH

metody. Szczególnie brak bezpośredniego kontaktu z badanymi osobami czy mgliste wyobrażenie o nich znacznie utrudnia, a niekiedy wręcz uniemożliwia wystarczająco pogłębione opracowanie wyników badań. Rzecz ma się tu podobnie - chociaż brzmi to niewiarygodnie - jak w przypadku badania pacjenta wyłącznie na podstawie kart perforowanych z przeniesionymi na nie wynikami różnych przejawów jego stanu zdrowia.

Godne podkreślenia jest tu także to, że opracowanie wyników badań jest równie ważne, co ich gromadzenie. W każdym razie nie jest ono tylko - jak twierdzą niektórzy - pewnym czysto formalnym zabiegiem, pozbawionym wszelkiej inwencji twórczej badacza. O tym, że tak nie jest, można łatwo przekonać się, powierzając opracowanie tego samego materiału badawczego dwom osobom o różnym przygotowaniu i podejściu metodologicznym. Jest rzeczą pewną, iż z powodu mało wnikliwego opracowania wyników badań nawet najbardziej gruntowne i metodologicznie poprawne badania naukowe mogą wiele stracić pod względem ich wartości poznawczej, a niekiedy spotkać się z wyraźnym zafałszowaniem opisywanego i analizowanego materiału badawczego.

W każdym razie możliwie pełne opracowanie wyników badań wymaga ich starannego uporządkowania (opisu) oraz analizy jakościowej i ilościowej łącznie z wynikającymi z nich końcowymi wnioskami.

Opis wyników badań

Uporządkowanie zgromadzonego materiału badawczego jest równoznaczne z jego opisem. Podlegają mu zazwyczaj tylko te dane empiryczne, które są istotne z punktu widzenia problemów, jakie badacz zamierza rozwiązać; hipotez, jakie pragnie potwierdzić lub odrzucić. Zbędne więc wydaje się porządkowanie wszystkich otrzymanych danych. Postępowanie takie byłoby nie tylko trwonieniem cennego czasu i energii, lecz także przeszkadzałoby w koncentrowaniu się na podstawowym przedmiocie naszych zainteresowań badawczych i mogłoby uniemożliwić adekwatny opis przedstawianych wyników badań. Niezmiernie ważne jest też obejmowanie porządkowaniem zarówno tych danych, które potwierdzają nasze oczekiwania, jak i tych, które im zaprzeczają lub pomniejszają ich prawdziwość. Te ostatnie, chociażby dla zwykłego uwiarygodnienia poczynań naukowo-badawczych, należałoby w szczególny sposób uwypuklić.

Tak więc porządkowanie wyników badań polega w pierwszym rzędzie na wyselekcjonowaniu tych spośród nich, które wydają się niezbędne dla znalezienia ostatecznych rozstrzygnięć badawczych. Jednocześnie dokonuje się klasyfikacji wyodrębnionych danych wedle określonej zasady podziału. Oczywiście tam, gdzie jest to tylko możliwe, obowiązuje zasada podziału logicznego, tj. troska o to, aby dokonany podział był klasyfikacją wyczerpującą i rozłączną. Klasyfikacji dokonuje się w szczególności z uwagi na jej przydatność w analizie jakościowej i ilościowej uporządkowanego materiału badawczego.

Klasyfikacja bywa zazwyczaj jednostopniowa bądź dwustopniowa lub wielostopniowa. Klasyfikacja jednostopniowa charakteryzuje się tym, że w dzielonym zbiorze (Z) wyróżnia się jego podzbiory (Z,, Z₂, Z₃... Z_n). Należy do niej również klasyfikacja dychotomiczna (np. podział badanych osób na chłopców i dziewczęta). W przypadku zaś klasyfikacji dwustopniowej przynajmniej jeden z wyodrębnionych podzbiorów podlega podziałowi na dodatkowe podzbiory. Te z kolei mogą podlegać dalszej klasyfikacji i wtedy mówimy o klasyfikacji wielostopniowej. Przy czym zaleca się, aby stale pamiętać o przestrzeganiu zasady logicznego i zarazem adekwatnego podziału dzielonego zbioru.

Pierwsze sklasyfikowane i odpowiednio skategoryzowane dane, dotyczące zwykle surowych wyników badań, umieszcza się w zbiorczych tabelach. Te z kolei są podstawą sporządzania tabel, które bardziej czytelnie ukazują wyniki badań z grubsza zbiorczo uporządkowane. Przedstawia się je zwykle także za pomocą diagramów i wykresów. Nie wszystkie - rzecz jasna — dane dają się stabelaryzować i przedstawić graficznie. Takiej procedurze nie podlegają na ogół dane otrzymane za pomocą obserwacji, analizy dokumentów lub ankiety złożonej z otwartych pytań. Opis tego rodzaju danych ogranicza się przeważnie do wyszczególnienia ich rejestru i bardziej lub mniej dokładnej charakterystyki.

Analiza wyników badań

Po stabelaryzowaniu i graficznym przedstawieniu materiału badawczego oraz rejestrze i charakterystyce tych jego fragmentów, których nie można przedstawić liczbowo, przystępuje się do analizy jakościowej i ilościowej. Jedna i druga analiza zakłada porównanie ze sobą różnych uprzednio zgromadzonych danych empirycznych, ukazanie relacji istniejących między nimi (zwłaszcza zależności), jak również szukanie dla nich uzasadnień na gruncie znanych doświadczeń pedagogicznych i założeń teoretycznych oraz wyciąganie ogólnych wniosków z analizowanych danych i zarysowanie możliwości praktycznego ich zastosowania.