13907 PICT6204

14 WPROWADZENIE DO METODOLOGII BADAŃ PEDAGOGICZNYCH

Ł MINIMUM WYMAGAŃ STAWIANYCH BADANIOM... 15

Nic zatem dziwnego, że na ogół nie ma zapotrzebowania na badania, które nie przyczyniają się do wzbogacenia dorobku naukowego pedagogiki oraz nie służą usprawnieniu pracy wychowawczej i dydaktycznej z dziećmi, młodzieżą czy dorosłymi. Trudno też uznać za celowe badania, w wyniku których „dochodzi się do prawd oczywistych, pospolitych../' (W. Pytkowski, 1985, s. 294 i n.), np. że dziecko jest zmęczone, gdy zbyt dużo pracuje. Toteż dzięki uświadomieniu sobie potrzeby i celowości badań pedagogicznych łatwo uniknąć rozwiązywania problemów pozornych i zdecydowania się na przeprowadzenie badań tylko dlatego, że dysponuje się stosownymi technikami badawczymi, tj. bez względu na doniosłość badanego problemu, jego znaczenia dla rozwoju naukowego pedagogiki i udoskonalenia praktyki pedagogicznej.

2. Znajomość metodologii badań pedagogicznych

Nie mniej istotnym wymogiem, jakiemu nie sposób nie sprostać w badaniach pedagogicznych, jest znajomość obowiązujących w nich zasad metodologicznych, czyli tego, co ma do zaproponowania współczesna metodologia badań pedagogicznych.ljest ona najogólniej rzecz ujmując - nauką o zasadach i sposobach postępowania badawczego stosowanych w peda-gogiceJ)otyczy szczególnie poprawnego ich zastosowania podczas wszystkich możliwych etapów organizowanego procesu badawczego. Przy czym przez zasady (reguły) postępowania badawczego rozumie się tu pewne najogólniejsze dyrektywy czy zalecenia obowiązujące w badaniach pedagogicznych. Sposoby natomiast, czyli metody i techniki postępowania badawczego, są to miej lub bardziej skonkretyzowane procedury (strategie) badań pedagogicznych, związane zazwyczaj z ich konstruowaniem oraz gromadzeniem i opracowaniem materiału badawczego.

Metodologia uprawiana w sposób opisowy lub normatywny

Na ogół wyodrębnia się zasady i sposoby badań taktycznie stosowane lub postulowane (zalecane) w poszczególnych dyscyplinach pedagogicznych. W związku z powyższym można mówić o uprawianiu metodologii badań pedagogicznych niejako na dwa sposoby, tj. metodologii uprawianej w opisowy lub normatywny sposób. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z metodologią jako nauką opisową, zajmującą się głównie opisem i analizą przeprowadzonych dotychczas badań pedagogicznych z punktu widzenia zastosowanych podczas nich zasad i sposobów postępowania badawczego. W drugim zaś przypadku, tj. metodologii pojmowanej w sensie normatywnym, chodzi o metodologię, która zajmuje się zasadami i sposobami postępowania badawczego w znaczeniu postulatywnym, czyli formułowaniem teoretycznych założeń czy przesłanek istotnych dla badań pedagogicznych (por. S. Nowak, 1985, s. 23 i n.). /

Wydaje się, iż metodologia badań pedagogicznych zarówno w sensie opisowym, jak i normatywnym nie spełnia wystarczająco związanych z nią oczekiwań. Bardziej przydatna byłaby z pewnością metodologia łącząca w sobie funkcje obu wspomnianych metodologii badań pedagogicznych, czyli metodologia o charakterze opisowo-normatywnym. Metodologia taka wydaje się szczególnie użyteczna dla początkujących badaczy w różnych dyscyplinach pedagogiki. Dokonuje bowiem opisu i analizy postulowanych zasad i sposobów postępowania badawczego na przykładzie konkretnych badań. To znaczy, podejmuje próby konkretyzacji głoszonych przez siebie dyrektyw oraz metod i technik postępowania badawczego. Powołując się na konkretne badania, nie szczędzi uwag krytycznych pod ich adresem, a także niektórych głoszonych przez nią założeń teoretycznych, które nie w pełni się dotychczas sprawdziły lub okazały się wręcz całkowicie błędne.

Przydatność znajomości metodologii badań pedagogicznych

Należy żałować, że w uprawianej współcześnie metodologii badań pedagogicznych nie podejmuje się zazwyczaj próby konkretyzowania głoszonych uogólnień na przykładzie własnych lub cudzych badań. Z tego powodu wiele interesujących dezyderatów metodologicznych pozostaje często jedynie w sferze życzeń. Po prostu nie zawsze są one dostatecznie rozumiane lub odbierane jako zbyt trudne do praktycznego ich zastosowania. Pomimo to znajomość współczesnej metodologii badań pedagogicznych okazuje się niezwykle przydatna zarówno w ich przygotowaniu i przeprowadzeniu, jak również w opracowaniu otrzymanych wyników badań. Przede wszystkim jednak znajomość taka:

1 zapewnia coraz wyższy poziom świadomości metodologicznej, a tym samym zastosowanie badań w miarę trafnych i rzetelnych;

- umożliwia odróżnianie wiedzy naukowej od zdroworozsądkowej, czyli wiedzę uzasadnioną i sprawdzoną od przyjętej bez dowodów (po prostu „na wiarę");