R5PC A str176

osoba prawna odpowiada za swoje zobowiązania własnym majątkiem, a nie majątkiem swoich członków;

c)    element organizacyjny, wyrażający się w istnieniu określonej struktury, a przede wszystkim organów wykonujących w imieniu osoby prawnej wszelkie jej czynności;

d)    cel, określony w przepisach regulujących działalność osoby prawnej albo w statucie.

Wśród osób prawnych można przeprowadzić szereg podziałów stosując rozmaite kryteria.

Ze względu na sposób tworzenia odróżniamy osoby prawne typu instytucjonalnego i osoby prawne typu zrzeszeniowego. Do pierwszej grupy należą osoby prawne tworzone przez państwo w drodze władczego aktu (wyższa uczelnia tworzona ustawą sejmową, przedsiębiorstwo państwowe powoływane przez organ założycielski). Do drugiej grupy zaliczamy osoby prawne powstające na drodze porozumień cztonków-założycieli (spółka kapitałowa, partia polityczna, spółdzielnia).

Ze względu na cel osoby prawne dzielą się na takie, które dążą do celów gospodarczych, i na takie, które dążą do celów niegospodarczych (idealnych). Przeprowadzenie ścisłej kwalifikacji osób prawnych według tego kryterium zazwyczaj nie jest możliwe. W działalności jednostek gospodarczych występują również poczynania niegospodarcze, na przykład prowadzenie przez przedsiębiorstwo stołówki, żłobka, ośrodka wakacyjnego dla pracowników itd. Z drugiej strony osoby prawne dążące zasadniczo do celów idealnych, na przykład stowarzyszenia, prowadzą nierzadko działalność zarobkową, a więc gospodarczą, wspomagając swój budżet. Decydujący jest cel określony w ustawie.

Jednostka organizacyjna staje się osobą prawną w chwili wpisania do właściwego rejestru¹⁵.

Przepisy o osobach prawnych stosuje się również do takich jednostek organizacyjnych, którym wprawdzie ustawa wprost nie przyznaje osobowości prawnej, ale wyposaża je w zdolność prawną, co umożliwia im udział w obrocie (np. jednostki wojskowe). W ten sposób kodeks cywilny ukształtował w gruncie rzeczy trzeci rodzaj podmiotów prawa cywilnego. W swoim czasie nazwano je ułomnymi osobami prawnymi (A. Wolter). Za zobowiązania takiej jednostki, w razie jej niewypłacalności, subsydiamą (uzupełniającą) odpowiedzialność ponoszą jej członkowie (art. 33¹ k.c.).

2. Rodzaje osób prawnych według kodeksu cywilnego

Kodeks cywilny nie formułuje definicji osoby prawnej. Ustanawia on w to miejsce kryterium formalne, którym jest uznanie jednostki organizacyjnej za osobę prawną przez przepisy. Według art. 33 k.c. osobami prawnymi w rozumieniu

¹⁵ Inna chwila

176