ScannedImage 57

System globalny, sprzyjając uprawomocnieniu i równemu traktowaniu społeczno-kulturowych ekskluzywizmów, kładzie także wyraźny nacisk na inkluzję, na tworzenie uniwersalnej kultury. O ile społeczeństwo globalne jest punktem odniesienia dla podmiotów religijnych, o tyle problemy rezydualne jawią się już w zupełnie innym świetle. Wciąż chodzi o kwestie nierówności i tożsamości, tym razem jednak postrzegane w perspektywie raczej globalnej niż partykularnej. Z punktu widzenia religii całość oznacza ludzkość czy wręcz pełnię istnienia, a nie jakiś jej konkretny wycinek. W tej typowo liberalnej perspektywie mieszczą się także inne problemy, takie jak pokojowe współistnienie odmienności czy negatywne skutki zmian w środowisku naturalnym. Ruchy społeczne nastawione na tego rodzaju problemy, zwłaszcza liczne nowe ruchy społeczne, mogą skorzystać z liberalnych zasobów religijnych. Ruchy religijno-społeczne tego typu są zwykle mniej zainteresowane przejmowaniem politycznej lub prawnej władzy i poszukiwaniem ucieleśnienia konkretnych zasad religijnych w politycznym i prawnym systemie funkcjonalnym, ponieważ relatywizacja i pluralizm nie stanowią dla nich problemu.

W rzeczywistości niewiele ruchów religijno-społecznych odpowiada ściśle któremuś z tych mniej lub bardziej idealnych typów. Typy te różnią się od siebie na tyle wyraźnie, iż mamy prawo oczekiwać, że w sporej liczbie ruchów społecznych da się bez trudu rozpoznać cechy zbliżone do jednego lub drugiego modelu. Sprowadzenie modelu teoretycznego na płaszczyznę empiryczną wymagać będzie jednak przejścia od abstrakcyjnych, teoretycznych rozważań do analizy konkretnych, współczesnych przykładów.

Część II

ANALIZA PRZYPADKÓW

RELIGIA W SPOŁECZEŃSTWIE GLOBALNYM: PIĘĆ WSPÓŁCZESNYCH PRZYPADKÓW

Ogromna różnorodność form i kontekstów religijnych w dzisiejszym społeczeństwie globalnym dostarcza równie licznych i zróżnicowanych przykładów, mogących służyć zilustrowaniu i rozwinięciu zarysowanych dotychczas głównych wątków teoretycznych. Ograniczam się do pięciu takich przykładów przede wszystkim ze względu na objętość książki. Analizy poszczególnych przypadków opierają się przeważnie na istniejących już publikacjach. Wyjątkiem jest religijny ruch ekologiczny, który nie doczekał się jeszcze dostatecznie bogatej literatury przedmiotu. Nie jest moim celem otwieranie nowych horyzontów poprzez drobiazgową analizę poszczególnych ruchów. Osoby dysponujące rozległą wiedzą na temat któregoś z nich znajdą tutaj niewiele nowego materiału empirycznego. Mam zamiar pokazać raczej, w jaki sposób różne formy religii odzwierciedlają globalny kontekst, w którym przychodzi im działać. W większości przypadków realizacja tego zamiaru możliwa jest na podstawie aktualnego stanu badań.

Czytelnik ma prawo zapytać, dlaczego wybrałem właśnie te a nie inne przykłady? Zdecydowały o tym względy zarówno praktyczne, jak i teoretyczne. Obszerna literatura przedmiotu¹⁰⁶ na temat Nowej Chrześcijańskiej

¹⁰⁶ W swoich analizach korzystam z prac publikowanych w językach angielskim, niemieckim i francuskim.

187