P1010070 (11)

16

wysokość przyrasta sosna bardzo szybko, na dobrych siedliskach osiąga kulminację w wieku 10-20 lat (Materiały ETH).

Wzrost zależy od siedliska i rasy. Na suchych, luźnych, ubogich piaskach wzrost sosny jest bardzo powolny i mały, a drewno bardzo wąskosłoiste. Są to drzewostany V bonitacji. Na torfowiskach wysokich, głębokich atlantyckich (Kraina I i II) lub płytkich kontynentalnych (Kraina IV, V i VI) sosna osiąga IV-V bonitację, fta piaskach świeżych drzewostany sosnowe osiągają zaledwie IV—III bonitację. Świeże piaski bogate w skalenie, piaski gliniaste i gliny lekkie pozwalają sośnie osiągnąć III-II, a nawet I bonitację. Na glebach bardzo żyznych, glinach średnich i lessach przyrosty są bardzo dobre (I i la bonitacja) (Włoczewski 1968).

Największe wysokości osiąga sosna mazurska (ryska, bałtycka) do 48 m. Sosna dożywa wieku 200-250 lat (według Hegiego 400-600 lat).

Możliwości produkcyjne sosny w wieku 100 lat (według Płońskiego — zabiegi słabsze) kształtują się następująco (Szymkiewicz 1971):

Bonitacja	Wysokość	Liczba drzew w drzewostanie głównym	Miąższość grubizny drzewostanu głównego	Sumaryczna produkcja grubizny i drobnicy	Bieżący przyrost roczny grubizny
	(m)	(szt./ha)	(m^3/ha)	(m^3/ha)	(m^3/ha)
la	32,1	349	584	1126	7,9
HI	21,9	536	361	657	4,7
V	15,1	782	203	372	2,6

4. Odnawianie

Sosnę odnawiać możemy naturalnie lub sztucznie. Odnowienie samosiewne I natrafia jednak na trudności głównie ze względu na jej duże wymagania świetlne, które nie mogą być spełnione pod osłoną drzewostanu i przy małej zdolności r konkurowania z roślinnością runa leśnego na powierzchniach odsłoniętych. Z | tych przyczyn odnowienie naturalne sosny jest stosunkowo rzadko wykorzysty-\ wane.

Szczególnie duże możliwości wykorzystania odnowienia samosiewnego znajduje sosna w Krainie Mazursko Podlaskiej, Śląskiej i Małopolskiej (np. Puszcza 'Solska), a także na Pogórzu Karpackim. Odnowienie naturalne uzyskać można głównie stosując rębnię częściową wielkopowierzchniową lub pasową, z krótkim 3-5 letnim okresem odnowienia (samosiew górny), oraz rębnię zupełną pasową (samosiew boczny). Odnowienie takie jest możliwe po wcześniejszym przygotowaniu gleby. Przy słabo rozwiniętej pokrywie glebowej wystarczające jest uży-