skanowanie0052 (20)

ści. Ponadto zasada political corectness prowadzi do postawienia znaku równości między światopoglądami, a więc - w istocie - do zrelatywizowania filozofii życiowych i do uznania, że żadna z nich nie jest warta silnej obrony. Mówiąc inaczej: według krytyków Szymborskiej, gdyby Luter był wyznawcą zasad politycznej poprawności, zamiast powiedzieć: „Tu stoję i nigdzie indziej nie mogę”, powiedziałby: „Tu stoję, ale mogę się posunąć”. Wreszcie ostatnie kryterium to zasada reprezentacyjno-ści, która wymusza na komisji noblowskiej (lewicowe z ducha) traktowanie pisarza nie jako realnego autora (sprawcy) swoich dzieł, lecz jako nosiciela cech jakiejś mniejszości. Jury - dawali do zrozumienia publicyści - nakłada zatem na wszystkich pisarzy świata szczególną ramkę, w której „oczka” powinny odsłonić „upośledzonych”: największe szanse mają kultury społeczeństw eksploatowanych, upokarzana płeć, marginalizowane orientacje ideowe. Jeśli nałożymy te kryteria na listę pisarzy, wówczas okaże się, że idealni kandydaci do nagrody to twórcy z krajów postkolonialnych (postimperialnych), płci żeńskiej, orientacji lewicowej¹. A zatem: albo pisarka z Afryki, albo z Polski. Literacki Nobel okazywałby się „nagrodą za sumę upośledzeń”, co znaczyłoby, że komisja, zamiast odważnie proponować wyrazistą hierarchię, stosuje lewicową politykę traktowania kultury jako narzędzia wyrównywania szans.

Druga grupa argumentów i kolejna cecha kanonu interpretacyjnego wiązała się z wymogiem stabilności miar etycznych. W myśl tej zasady ironiczna, przewrotna, pełna nierozstrzygal-ników poezja Szymborskiej nie zasługuje na najwyższe uznanie, ponieważ relatywizuje kryteria dobra i zła, to zaś - konsekwencje bywają rozległe - prowadzi do narodzin społeczeństwa zainteresowanego „nowością” i zapominającego o tradycji, pogrążającego się w ponowoczesnym kosmopolityzmie i niezdolnego do obrony przed wynarodowieniem². Kto, jak autorka Stu pociechy nakłania do samodzielnej refleksji nad dobrem, kto relatywizuje zasady moralne, nie jest chrześcijaninem - a kto nie jest chrześcijaninem, nie jest patriotą³. Tymczasem zasada „prymatu etyki nad estetyką” zawiera regułę nakazującą łączyć wielką poezję ze sprawami wspólnoty lokalnej⁴. Wielki twórca to nie ten, który zostaje uznany przez gremia ponadnarodowe, lecz ten, który jest obecny w życiu duchowym społeczności własnej⁵.

249

1

Rafał Ziemkiewicz, Gdyby Herbert byt kobietą..., „Najwyższy Czas” 1996, nr 41: „[...] kapłani politycznej poprawności dawno już uchwalili, że w tym roku literacki Nobel powinien przypaść kobiecie, bo w ponad dziewięćdziesięcioletniej historii zdarzyło się to tylko ośmiokrotnie i trzeba nadrabiać zaległości”.

2

   Jerzy Biernacki, Radość jakby mniejsza, „Nasza Polska” 1996, nr 41: „Poetka nie osądza widzialnego świata, rzadko odwołuje się do znanych i bliskich nam wszystkim miar etycznych, natomiast stara się poszerzyć naszą wrażliwość w kierunku światów niemożliwych [...]. Jest dla mnie rzeczą całkowicie jasną, że ta poezja musi interesować lewicującą krytykę światową [...], poszukującą przede wszystkim nowych pól wrażliwości, potrząsającą z triumfem «nowości kwiatem*, który zastępuje prawdziwy liryzm”; „Ale mimo wszystko «Nasza Polska* gratuluje pisarce wielkiego osobistego sukcesu”.

3

   Zbigniew Żmigrodzki, Wzór moralny?, „Nasza Polską” 1996, ńr 42: twórczość Szymborskiej „ma wyraźną wymowę polityczną: umacnia i podnosi w opinii społecznej te środowiska ideologiczne, które z przemilczenia i ukrywania prawdy o niedawnej przeszłości pod panowaniem komunizmu, a nawet tej przeszłości częściowego gloryfikowania, uczyniły główny cel swojej doktryny i taktyki, zmierzając do zdobycia absolutnego władztwa nad Polską, aby ją całkowicie podporządkować swoim antychrześcijańsko--antypatriotycznym teoriom”.

4

   Wytknął to uczestnikom debaty PIG [Jerzy Urban?], który w tekście Wisława Niesława („Nie” 1996, nr 42) odnotował usunięcie Szymborskiej poza nawias narodu: „Nie trzeba było czekać długo. Już odezwali się prawdziwi patrioci i katolicy. Jerzy Biernacki, szef kultury w «Naszej Polsc&» - tygodniku strzegącym czystości ideowej na prawicy, zwłaszcza w ROP-ie i Akcji Wyborczej «Solidarność» - zdecydowanie Szymborską zlustrował”. W nawiązaniu do zdania Biernackiego: „Ale mimo wszystko «Nasza Polska* gratuluje pisarce wielkiego osobistego sukcesu”: „Wyłącznie «osobistego sukcesu*. Taka socrealistyczna, nihilistyczna poetka nie może wszak chlubić Narodu. To nie jest narodowy sukces”.

5

   Jerzy Biernacki, Druga twarz laureatki, „Nasza Polska” 1996, nr 42: „Flirt z komunizmem pomaga dziś pisarzom w zdobyciu nagrody Nobla, jak świadczą przypadki Miłosza (był dyplomatą komunistycznego rządu PRL) i Szymborskiej, albo przynajmniej nie przeszkadza. [...] Chyba jeszcze nigdy laureatem nagrody Nobla nie został pisarz o tak wątłym dorobku