skanowanie0016 (20)

wiek — pisze iSchopenhauer —„ma swój charakter, / który ińotywuje: jego czyny z koniecznością. W jego sposobie postępowania objawia się się jego charakter \ empiryczny, a w tym charakterze z kolei — ihteligibil-\ ny, wola sama w sobie, której jest on określonym prze^-jawem". Wiola jest prymarna i pierwotna. Poznanie jest tylko jej przejawem. „Dlatego każdy człowiek jest tym, czym jest, na zasadzie swojej woli. Charakter jego jest pierwiastkowy, ponieważ wola jest podstawą jego ist'5ty. Za pośrednictwem przyłączającego się poznania z biegiem czasu dowiaduje się, kim jest. To znaczy, uczy się poznawać swój charakter." ¹¹ Charakter jest więc esencją człowieka, która ujawnia się w cza-

Bsie, ale czas w najmniejszym stopniu nie współtworzy tego! pozatemporalnego zjawiska. I tak jest właśnie fz Rubenem, któremu przygoda z czasem odkryła, iż pod wpływem tajemniczego przymusu zawsze reagował w jednakowy sposób i zawsze sam chciał tak rea-_; '-gować.

Zgodnie tedy z Schopenhauerem czas ujawnił Rube-nowi, iż posiada on stały i niezmienny charakter, którego cecfr^ dadżą“śXę "naWet dość dokładnie^określić. W ten sposób człowiek. Iwaszkiewicza poznał ostatecznie swego bo£f^ i cara. Boga, który jest tajemniczy i wszechpotężny. Cara, który jest okrutny i bezlitosny. Poznał przyczynę swych odruchów, przeżyć i ‘decyzji, - czyli w konsekwenćjń^H- swego poglądu: ńa świat. Poznał 'dzięki temu główną " zasadę, ,która sprawia, że wywiecie Iwaszkiewicza nie czuje się on mrrno wszyst-ko pełnoprawnym gcfepodarzem. Wszystko, co postanawia świadomie; wpada w kolizję z jego własnym ; tajemniczym i nieć© kapryśnym charakterem. Wię-:: /kszość jego wysiłków jest- lub wydaje się daremna. ( Dlatego też świadomp.ść Judzi Iwaszkiewicza przenika \niemal, zawsze elegijnyjsmutę^ znie chęćenia.

ROZDZIAŁ V EROS I TANATOS; .

, f Bo, życie to już prawie śmierć, Bo śmierć to życie już.

Jarosław Iwaszkiewicz

W pannach z Wilka" fascynował Iwaszkiewicza sam ruch^czasu_rMÓTymisz-ezy^stawieznie aktualność człowieka,. skazująo-go na"kóliśtraowanie-swo-jego . „ ja'I zi. strzępów zapamiętanej j zmistyfikowanej przeszłości. Toteż tematem tego opowiadania była pamięć-. „Brzezina”, litwor napisany w tym samym roku 1932 i wydany wraz z „Pannami z Wilka'', drugie arcydzieło lat trzydziestych, zwraca „uwagę już nie na sam ruch czasu ludzkiego, lecz na jego kierunek. Ponieważ byt ludzki zmierza ku unicestwieniu, tematem „Brzeziny"' stała się śmierć. - .

Ten wielki. tęmat (Młodej? Polski został przez Iwaszkiewicza'potraktowany w sposób zasługujący na nai-.: wyższą uwagę.,; Dla modernizmu uśmierć była; ideą, fenomenem metafizycznym!’'-Stając w obliczu śmierci człowiek modernizmu musiał rozwiązać pewien zasadniczy problem//dotyczący metafi^yfei, 'bytu. Słynna książka Maurycego Maeterlincką „Śmierć” (1912) jest wyjątkowo efektownym przykładem takiego stanowiska. U Iwaszkiewicza zupełnie; inaczejW zasadzie te-matemftego opowiadania nie jest śmierć. Poprzednie

177

12 — Eros...