IMGB45

organizacja życia społecznego zmienia dziś swój charakter na całym świecie z państwa dawniej ekonomicznego, dbającego o dobrobyt i potęgę gospodarczą (rynki zbytu, kolonie, cła) na państwo wychowawcze, które stara się wychować własne społeczeństwo w duchu określonej ideologii, pedagogizując w tym kierunku wszystkie swoje instytucje, urzędy, prawo, sądy, wojsko, szkolnictwo, oświatę, kulturę, środki masowej komunikacji, jak prasę, radio, telewizję dla planistycznego i racjonalizatorskiego przetwarzania wszystkich swych obywateli.

Praca wychowawcza w takiego typu państwach na całym świecie odbywa się pod naczelnym hasłem: „stworzenie nowego człowieka¹ ²⁸, aby przez osiągnięcie przemiany mentalności, postaw życiowych i nawyków wszystkich ludzi w danym społeczeństwie utrwalić osiągnięcia rewolucyjnej przebudowy ustroju społecznego, gospodarczego i politycznego oraz przeobrażeń dokonanych w kulturze naukowej, artystycznej i moralnej, gdyż ma to być istotna droga do zapewnienia ludzkości lepszej przyszłości. Wprawdzie samo hasło „stworzenie nowego człowieka" (patrz: Rz 8,21; 1 J 3,2) nie błyszczy absolutną nowością, ponieważ po raz pierwszy przynosi je chrześcijaństwo, które w sformułowaniu św. Pawła wymaga od wiernych: „odnawiać się duchem w waszym umyśle i przyoblec człowieka nowego, stworzonego według (wzoru) Boga w sprawiedliwości i świętości, polegającej na prawdzie" (Ef 4,23-24). Jednakże krytykując chrześcijaństwo za jego bezskuteczne, jak się wydaje, wysiłki wychowania nowego człowieka współczesność podejmuje się tego samego zadania w zupełnie inny sposób. Ludzkość zatem stoi w obliczu nowych prób i eksperymentów pedagogicznych, których wyniki i wartość przyszłość najbliższa będzie mogła ocenić. Współcześnie tylko notujemy podejmowane zamiary nowego wychowania, planowane programy, konstruowane modele i ideologie wychowawcze.

Podstawę planowania i racjonalizacji wychowawczego działania współcześnie tworzy specjalna nauka o wychowaniu, czyli pedagogika.

Wielkie zadania przebudowy natury człowieka, jego przemiany wymagają wszechstronnych badań i studiów przede wszystkim obecnego stanu, sytuacji wychowawczej młodzieży i społeczeństwa, a następnie przeprowadzanych eksperymentów i reform działania różnych instytucji pedagogicznych, by ustalić obiektywnie ich wyniki, ocenić i ulepszyć. Ta potrzeba naukowej pomocy ze strony pedagogiki przyspiesza jej dojrzewanie metodologiczne jako nauki.

Rozdział II

POJĘCIE PEDAGOGIKI JAKO NAUKI

Poznanie pedagogiki jako nauki o wychowaniu wymaga najpierw podejścia metodologicznego, które wyjaśnia co to za nauka, jaki jest jej charakter naukowy, zanim określi się dokładniej jej przedmiot, czyli wychowanie, którym się pedagogika zajmuje. Metodologia ogólna nauki, naukoznawstwo określa wszelką naukę jako społecznie zorganizowaną działalność poznawczą ludzi, która systematycznie stawia i metodycznie, w sposób przemyślany rozwiązuje problemy (pytania wymagające operacji poznawczych, zebrania materiału i jego opracowania) tak teoretyczne (pojęciowo wyjaśniające dane zjawiska), jak praktyczne (skutecznie ułatwiające działanie)³. Stawianie problemów w naukach wymaga specjalnego języka naukowego, czyli terminologii jako zespołu nazw o ściśle ustalonym znaczeniu w zależności od charakteru teoretycznego, czy praktycznego danej nauki. Dlatego w metodologicznym poznaniu pedagogiki jako nauki będziemy zaczynali od jej podstawowego narzędzia, jakim jest terminologia tak podstawowa jak i dalsza oraz próby określenia jej charakteru naukowego.

/. Podstawowe terminy i nazwy zjawisk

W naukowym traktowaniu spraw wychowania stosujemy dwa podstawowe terminy: pedagogia i pedagogika. Obydwa pochodzą od wyrazu greckiego paidagogos, znaczącego niewolnika w Grecji starożyt-

E. Fiedler, Nowy człowiek - 12 szkiców na temat ducha nowego pokolenia (U. z niem.), Kraków 1935; J. Ratyński, O wychowanie nowego człowieka. Płock 1937; J. Piwowarczyk ks.. Wychowanie nowego człowieka. „Tygodnik Powszechny” 1946 nr 33; H. dcLubac SJ, La Recherche d'un homme nouveau. „Etudes” 1947 [nr] 10; cześć tłumaczona pt. Poszukiwanie nowego człowieka, „Kierunki" 1957 nr 2; J. H u x-ley, L'UNESCO, ses buts et sa philosophie, London 1946; M. M. Rozenthal,

Budownictwo socjalizmu i narodziny nowego człowieka (tł. z ros.). Warszawa 1951.

S. Kunowski. Problematyka metodologiczna seminarium magisterskiego, ..Dydaktyka Szkoły Wyższej”: 1970 z. 3 s. 206, 214-215, 216-217.