1299076213

Organizacja życia społecznego 29

o niesprawiedliwość, krzywdy, gwałt), ale w sposób, który pozwala przy tym uniknąć kontaktu z władzą nieromską. Z tego powodu wymaga się od niego doświadczenia życiowego (odpowiedniego wieku) oraz bardzo dokładnej znajomości prawa i zasad cygańskich. Sz ero Rom ma prawo do zarządzenia przysięgi (sovlacha), która jest istotnym wsparciem w orzekaniu o winie lub niewinności pozwanego Roma. Poszczególni petenci zgłaszają sprawę sami, przyjeżdżając do niego. Zdarza się jednak, że jeżeli nie mogą przyjechać — to także „król” przyjeżdża do nich. Zatem Szero Rom nie spełnia funkcji króla, lecz najwyższego sędziego, wypowiadającego się w sprawach najwyższej wagi. W zasadzie nie można odwołać się od jego decyzji. Jednak, kiedy ktoś nie zgadza się z nią, to może zwołać starszyznę z kilku miast i przed nią udowodnić swoją prawdę. Znaczy to wtedy, że mimo wyznaczenia przez „króla" jakiejś kary nie musi w oczach społeczności stracić prestiżu czy przynajmniej wiarygodności¹.

Zwierzchnictwo Szero Roma uznają również, jak już wcześniej wspomniałam, Chaładytka i Sasytka Roma. Trudno mi jednak ocenić, w jakim stopniu wiążące są dla nich decyzje Szero Roma. Faktem jest jednak to, że jeżeli tylko zaistnieje taka potrzeba Chaładytka Roma bierze aktywny udział w jego wyborze. Oprócz tego Romowie należący do tej grupy corocznie składają mu wizytę. Na tym jednakże kończy się wspólna koncepcja zwierzchnictwa w grupie.

Mróz i Mirga podają, że Szero Rom pomimo autorytetu i szacunku, jakim jest obdarzany przez Polska Roma, może zostać poddany krytyce. Odbywa się to na organizowanych co jakiś czas — zgodnie z potrzebami społeczności — zjazdach (celo), czyli na ogólnym zebraniu głów rodzin romskich. W czasie tych spotkań Szero Rom może spodziewać się pytań dotyczących jego rządów, a poszczególni przedstawiciele rodów mogą nawet stawiać mu zarzuty i oczywiście oczekiwać odpowiedzi na nie—Szero Rom musi się z nich wytłumaczyć. Wspomniani wyżej autorzy zaznaczają jednak, że pytania czy ewentualne pretensje nie są uważane za przekroczenie zasady okazywania szacunku dla starszych, zatem nie skutkują skalaniem osoby zgłaszającej jakieś pytania czy roszczenia².

Szero Rom do „pracy w terenie” powołuje tzw. wójtów, czyli starszych o dużym autorytecie, których zadaniem jest kontrolowanie lokalnych społeczności romskich oraz reprezentowanie ich interesów w urzędach państwowych. Wójt (pure-dyr) nie musi być jednocześnie głową rodu. Osiągnięcie odpowiedniego wieku (50-60 lat) gwarantuje członkom społeczności romskich zaliczenie się do grona

„Król" jest niewątpliwie przywódcą. Istotny jest sposób nazywania przez Romów owego „króla”: Rom Głowa lub Wielka Głowa. Trzeba bowiem nadmienić, że w ten sposób można nazwać każdego Roma o wyjątkowym autorytecie. Głowa jest symbolem przywództwa. Głowa jest również najczystszą częścią każdego zwierzęcia i zjedzenie jej (np. głowy jagnięcia) ma przynieść szczęście, zdrowie i wia-dzę. Kiedy ktoś chce pokazać, że dana osoba zostanie za coś ukarana, mówi: „na jej głowę” lub „na jej powodzenie” (A. Sutherland, Gypsies..., s. 117,283). W podobny sposób można wzmocnić swmją wiarygodność lub przysięgę. W symboliczny sposób można powiększyć głowię przez nałożenie kapelusza i zapuszczenie zarostu. Prawie każdy z mężczyzn o dużym autorytecie nosi kapelusz. Jedyną uroczystością, w czasie której nie ma go na głowie, jestpomana. Zrzucenie kapelusza z głowy mężczyzny jest równoznaczne z poniżeniem tego mężczyzny.

A. Mirga, L. Mróz, Cyganie..., s. 134.