1299076236

40 Organizacja życia społecznego

Poranna toaleta. Fot. L. Mróz nawet nie praktykuje się wychowania związanego z utrzymywaniem higieny, ponieważ konieczność zachowania fizycznej czystości wynika z życia: po prostu trzeba szanować pewne miejsca i ludzi (tzw. sztuka życia w „karawanie”)³⁷. Z tego względu nie-Romowie są zawsze „nieczyści” i kontakt z nimi prowadzi do „zanieczyszczenia”. Na przykład przy pomocy rąk wykonuje się różne prace związane zarówno z przygotowaniem pożywienia i zaspakajaniem potrzeb ciała wyższego, jak i z zaspakajaniem potrzeb ciała poniżej pasa. Z tego powodu mają one zmienny status, który w zależności od sytuacji można ocenić jako „czystość” lub „nieczystość”. Z potrzeby „czystości” rąk wynika z kolei zrytualizowanie ich oblucji — są myte przy użyciu specjalnego mydła i ręczników. Ręce powinny zostać umyte po zasłaniu łóżka, założeniu butów, a nawet zapięciu paska przy spodniach (czyli po kontakcie z ciałem poniżej pasa). Ręce muszą zostać umyte przed sporządzeniem posiłku i przed jego spożyciem, ponieważ ciało powyżej pasa, ciało „czyste”, może zostać nakarmione jedynie „czystym” pożywieniem, za pomocą „czystych” przedmiotów. W opinii Romów tak pojętej „czystości” nie-Romowie nie zachowują. „Czystość” przynosi szczęście, dlatego też Rom powinien umyć twarz i ręce, jeżeli tylko poczuje, że opuszcza go szczęście³⁸.

³⁷    Por. A. Severin, C. Hilary, A. Foureaux, L 'enfantetlasante, „EtudesTsiganes" 1988, nr2, s. 28-31.

³⁸    C. Miller, op. cit., s. 47.