I. WIEŚ (XIX w.)
W historii Europy daje się zauważyć 2 ścieżki rozwoju rolnictwa
1) kontynentalna
2) wyspiarska
Ziemia należy do lorda (właściciela ziemskiego) który jej nie uprawia, a dzieli ją na farmy i wydzierżawia. Dzierżawca może uprawiać tę ziemię i płacić czynsz.
Stosunek dzierżawcy zakłada istotną zmianę,która decyduje o logice gosp. i rozwoju rolnictwa. Ten który chce dzierżawić farmę musi dysponować jakimś kapitałem : sprzęt, nasiona-musi zainwestować w tę farmę, musi posiadać środki na przeżycie rodziny, musi posiadać środki na wynajęcie siły roboczej. Dzierżawca musi tak kalkulować, aby uzyskać jak największy zysk i zwrot poniesionych nakładów.
Skąd on może pozyskać ten kapitał ? Ze sprzedaży rolnej-musi wyjść na rynek i uruchomić produkcję. Im więcej sprzeda, tym zysk jest większy.
Co powoduje ten mechanizm? Farmer jest związany z rynkiem i zależny jest od niego. Kalkuluje nakłady i zyski jak każdy przedsiębiorca. Jest zainteresowany postępem w rolnictwie. Jest ekonomicznie zainteresowany w produkcji rolnej. Konkuruje z innymi producentami.
Pierwsza rewolucja w rolnictwie - wprowadzenie upraw pastewnych (okopowych jak i zielonych) Jest to rewolucyjna przemiana.
Nie było stacjonarnej hodowli zwierząt. Były zwierzęta pasane w lasach, zagajnikach, łąkach.
Kiedy wprowadzono uprawę roślin pastewnych czy później ziemniaków rośliny te powodują, że ziemia staje się żyźniejsza. Stacjonarna hodowla zwierząt powoduje, ze można ziemię nawozić naturalnie (gnój).
Ziemia znajduje się w warunkach feudalnych-należy do właściciela ziemskiego.
Tę ziemie uprawiają poddani chłopi. Jest folwark pański na którym pracują.
Stosunki między właścicielem, a tym który ja uprawia nie jest zapośredniczony przez rynek. Takie gospodarstwo nie musi być związane z rynkiem. I nie czynników modernizacyjnych.
Warunkiem gospodarstwa kapitalistycznego to przypływ siły roboczej ze wsi do miast. Wtedy musi być zniesione poddaństwo i muszą być zastosowane formy uwłaszczeniowe. Rozdział na ziemię chłopską i pańską.
Folwark kapitalistyczny - właściciel ziemski musi posiadać wszystkie czynniki produkcji (narzędzia, siłę pociągową), wynająć siłę roboczą. Musi zatem posiadać kapitał i być silnie związany z rynkiem rolnym, z którego nie może się wycofać, właściciel folwarczny jest w przymusie funkcjonalnym. Musi też płacić podatki rolne.