skanuj0002 (282)

dań togo okresu archeologia dopiero przystępuje. Ma ona tu wielkie pole do działania, niezbędnym zaś krokiem wstępnym jest opracowanie między innymi grupy zabytków przewodnich.

Terytorialnie praca niniejsza obejmuje Mazowsze. W materiale głównie oparto się na badaniach w Wyszogrodzie oraz Warszawie, stanowiącej wówczas jego integralną część. Materiały mazowieckie zostały uzupełnione i skonfrontowane z danymi szeregu obiektów w takich ośrodkach, jak Kraków, Gdańsk, Przemyśl. Wrocław, Trzebnica i inne.

Dotychczasowy dorobek naukowy dotyczy zagadnień omawianych w niniejszej pracy nie jest duży, i to tak w zakresie metodyki historyczno-archeologłcznej, jak i samego kowalstwa i jogo wyrobów. W zakresie połączenia danych źródłowych z danymi uzyskiwanymi z zachowanych realiów, odnośnie zagadnień kowalstwa, można w chwili obecnej odnotować właściwie tylko jedną pracę i to spoza omawianego terenu, a mianowicie Rzemiosło Kmoalsko-Slusarskic na Slqsku do potowy XVIII wieku M. Haisiga*. Autor po zebraniu i odpowiednim opracowaniu źródeł pisanych podbudowuje swoją pracę zespołem zachowanych realiów muzealnych, a więc w sposób istotny odchodzi od dotychczasowych form opracowania tego zagadnienia przez historyków. Jakkolwiek nie są tu uwzględnione materiały wykopaliskowe — wskazana jest jednak konieczność wyjścia poza same źródła pisane. W zakresie samej metodyki łączenia źródeł historyczny di i archeologicznych jakkolwiek w odniesieniu do zupełnie innego zagadnienia bezspornie instruktywna jest praca J. Kruppego. poświęcona ceramice warszawskiej⁴. Łączy ona stosunkowo harmonijnie obie nauki historyczne w jednym określonym celu. Wykazuje też szerokie możliwości wykorzystania w tym wypadku źródeł pomocniczych.

Pewne elementy nowego sposobu opracowania materiałów wykopaliskowych, tak w zakresie wyrobów kowalskich, jak i innych zabytków uzyskanych w trakcie badań archeologicznych zawiera praca zbiorowa Materiały wykopaliskowe z Zamku Królewskiego w Warszawie*. W rozdziale dotyczącym zabytków metalowych wykorzystano tam w znacznym stopniu dane ikonograficzne oraz w pewnej mierze podjęto próbę ty* pologicznego i chronologicznego określenia grupy zabytków metalowych. Podobny charakter noszę prace K. Janiszewskiego, D. Członkowskiego, O. Gierlacha i autora, publikowane w XXXI tomie Wiadomości Archeologicznych*. W wielu innych artykułach w czasopismach archeologicznych jest podany cały szereg zabytków wyrobów kowalskich, jednak bez próby ich szerszego ujęcia, a nawet właściwego opracowania. Zwykle są to materiały z warstw górnych obiektów wczesnośredniowiecznych.

Następną grupę publikacji zawierających stosunkowo dużo materiału odnośnie dawnego kowalstwa, stanowią wydawnictwa z okazji rocznic cechów rzemiosł metalowych w poszczególnych miastach jednak spoza Mazowsza. Wydawnictwa te wydano na koszt tych cechów, zawierają zwykle poza materiałem współczesnym również wstęp poświęcony dawnym dziejom danego cechu, a nie raz także pewną ilość materiału odnoszącego się do innych miejscowości. Najciekawszą spośród tych publikacji jest bezsprzecznie praca M. Miki 500 lat cechu ślusarzy i rzemiosł pokrewnych⁷. Zawiera ona obszerny materiał szczególnie w zakresie organizacji cechu, szkolenia oraz stosunków społecznych.

W ostatnich latach ukazało się szereg pozycji specjalistycznych poświęconych technologii wyrobów metalowych, w tym również wyrobów kowalskich. Prace te dają przegląd składu chemicznego, pochodzenia rud wykorzystanych do wyrobu przedmiotów oraz sposób ich wykonania. W interesującym nas wypadku ma to o tyle poważne znaczenie, że w przedstawianej pracy moment ten jest także uwzględniany w aspekcie wykorzystania w pełni materiału zabytkowego uzyskanego w czasie badań. Na uwagę zasługują tu w pierwszym rzędzie prace J. Piaskowskiego⁸.

Dla właściwego poznania procesów produkcji używanych narzędzi i urządzeń, oczywiście uwzględniając postęp techniczny, bardzo istotne znaczenie mają prace z zakresu technologii

IS