P1010221 (2)

L SPRZECZNOŚĆ! WEWNĘTRZNE BOHATERÓW

rządzonej mu zniewpgi. Przemiana ta, którą część krytyki uważa za nieumotywowaną należycie, jest jednak tylko rozwinięciem danych charakteru Karlosa.. które w nim spostrzegamy od początku(jego ambicja, duma osobista oraz poczucie wielkości własnej i wielkości godności cesarskiej wyjaśniają, dlaczego potrafi wyrzec się młodzieńczych wad, gdy bidzie musiał przemówić już nie jako król, ale jako.cesarz* .'

W ten sposób pokazując nam przemianę bohatera dobrego w złego (Ruy Gomez), bohatera ujemnego w szła-' chętnego (don Karlos) i wahanie pomiędzy nastrojami sprzecznymi (Hernani) — Hugo realizuje swój postu-, lat współistnienia w człowieku przeciwieństw. Postulat ten rozwinie w swoich późniejszych dramatach, w postaciach Tribouleta (Król się bawi), okrutnika i najczulszego ojca zarazem; Lukrecji Borgia, przewrotnej i bezwzględnej, a pożeranej miłością macierzyńską, \ która czyni ją moralnie piękną; szlachetnej kurtyzany Tisbe (Angelo) która — jak Marion z pierwszego dramatu Hugo — zdolna jest do najczystszych uczuć i do najwznioślejszego bohaterstwa. W zestawieniu z tymi postaciami przeraianajlpn Karlosa wydać nam się musi szczególnie charakterystyczna dla Wiktora Hugo, który nigdy nie trach .wiary w człowieka i jego dobroć. Do przeciwstawienia pomiędzy pozycją społeczną jednostki a jej aspiracjami i zdolnościami Hugo powraca w Rwy Blask, -kreśląc postać lokaja zakochanego w królowej, „robaka zakochanego w gwieździe", który zostaje mini-trem i daje wielkim panom wzór sprawiedliwego i mą-Tgo rządzenia. Tak więc Hernani ukazuje nam się ja-

ko zapowiedź, jako pierwszy szkic pomysłów, które Hugo będzie następnie realizował.

Podobnie jak charaktery — w przeciwieństwa i przeciwstawienia obfitują także sytuacją dramatyczne Her-naniego. Scenę najwyższej szczęśliwości pomiędzy dwojgiem bohaterów, którzy osiągnęli szczyt swoich marzeń, przerywa brutalne przypomnienie dawnych nieszczęść i dawnego nie spłaconego długu, strącając ich w rozpacz i śmierć. Efekt ten Hugo powtórzy później w Lukrecji Borgia, gdzie beztroską ucztę przerywa wejście orsza-ku pogrzebowego i padają słowa: „Jesteście wszyscy otruci, panowie". Na mniejszą skalę tę technikę rozwiązywania pewnej sytuacji przez gwałtowną zmianę tonu znajdujemy wielokrotnie w toku akcji Hernaniego, np. namiętne oburzenie Ruy Gomeza król przerywa ironicznie (akt I), w scenie z klejnotami Hernani znieważa dońę Sol, by za chwilę upaść do jej stóp (akt III). Strona atakująca przemienia się w toku jednej sceny w atakowaną, np. sceny pomiędzy królem a Hernanim, w szczególności zaś słynna scena z portretami.

Element komediowy, oryginalnie romantyczny pomysł wmontowania scen komediowych do patetycznej akcji dramatycznej, jest pokazany niejako programowo w pierwszej scenie dramatu, w rozmowie don Karlosa z dońą Józefą i ukryciu króla w szafie dla podsłuchania rozmowy dwojga zakochanych. Sytuacja jest jakby wzięta z wodewilu, a użyto do niej postaci króla, tzn. postaci o dostojeństwie tragicznym, jako że dotychczas królowie ukazywana byli jedynie w tragediach i w sytuacjach poważnych. Koza tym element komediowy bę-

4'