skanuj006

34 Daniela Becelewska

wiąże się z określonymi cechami osobowości lub niewłaściwym procesem wychowania) stosują:

-    nie zawsze skuteczne sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach, oraz

-    nieadekwatne (również mało skuteczne) mechanizmy obronne (w tym często także społecznie nieakceptowane).

Takie zachowania z reguły pogarsza ich sytuację społeczną, wytwarzając tzw. „błędne koło reakcji” (co może bardzo źle rokować na przyszłość). To właśnie takie osoby najczęściej wymagają wsparcia społecznego, pomocy profesjonalnej lub tylko omawianego przez nas wsparcia emocjonalnego.

Dla naszych rozważań natomiast ważne jest obecnie określenie, kiedy klient pomocy społecznej wymaga wsparcia emocjonalnego?

Posłużymy się tu przykładami z literatury traktującej o zadaniach zawodowych pracownika socjalnego, a także przedstawiających zachowania jednostki będącej w relacjach pomocy psychologicznej ( doradczej, terapeutycznej, psychoterapeutycznej).

A. W. Nocuń i J. Szmagalski (1998)¹, określając polską listę umiejętności zawodowych pracownika socjalnego, pod pozycją 55 wymieniają „udzielanie porad i stosowanie elementów psychoterapii”, a pod pozycją 67 „organizowanie i prowadzenie grup zadaniowych”. Jednocześnie, opisując działania pracownika socjalnego w roli doradcy, autorzy ci zwracają uwagę na istotne dla naszych rozważań zagadnienie.

Osoba wymagająca pomocy w rozwiązaniu swoich problemów życiowych bardzo często nie podejmuje zalecanych działań bojąc się istotnej zmiany, jaką to działanie za sobą pociągnie. Często uważa ona, że jej obecna sytuacja jest lepsza od nowej, jeszcze nie znanej, wprowadzenie której będzie wymagać od niej wysiłku fizycznego i psychicznego.

Autorzy podkreślają również, że pracownik socjalny w trakcie swoich działań zawodowych powinien pomóc klientowi nie tylko w rozwiązaniu jego problemu, ale także w znalezieniu równowagi między ko-

Kto i kiedy wymaga wsparcia emocjonalnego...

35

niccznością zaryzykowania zmian a zachowaniem dotychczasowej ciągłości.

Uznają, że posłużyć temu może właśnie wsparcie emocjonalne dostarczone klientowi przez pracownika socjalnego. Wyjaśnijmy zatem kolejno te kwestie i określmy kiedy ma miejsce konieczność udzielenia wspierania emocjonalnego klientowi pomocy społecznej.

Otóż w działaniach doradczych, także realizowanych przez pracownika socjalnego, obserwowalna jest taka sytuacja psychologiczna osoby wspomaganej, w której mimo racjonalnych przesłanek przemawiających za podjęciem przez niego działań mających na celu rozwiązanie problemu, w psychice klienta pojawiają się emocje uniemożliwiające ich wykonanie. Omówmy to kolejno.

Do emocji tych należy opór i lęk przed zmianami, które wynikają najprawdopodobniej z przyczyn poczucia zewnętrznego usytuowania kontroli oraz stanu tzw. wyuczonej bezradności.

Poczucie zewnętrznego umiejscowienia kontroli opisywane przez J. Rottera (1966) polega na tym, że dana jednostka jest przekonana, że w jej życiu od niej samej zależy niewiele, stąd gdyby podjęła jakiekolwiek działania, to i tak wydają się jej z góry (a priori) bezskuteczne, gdyż inni ludzie i tak za nią zadecydują inaczej. Dlatego, jak wcześniej powiedzieliśmy, osoby te oczekują tego, że to inni podejmują za nie działania i będą one bardziej skuteczne i racjonalne, a one muszą się temu podporządkować.

Wyuczona bezradność, opisana przez M. Seligmana (1974), to z kolei oparte na wcześniejszych doświadczeniach przeświadczenie danego człowieka, że jej działania i tak nie są w stanie nic zmienić w jej obecnej sytuacji (Zimbardo, Ruch, 1988)²⁷. Dlatego zdaje się on na działania innych osób uznając, że sam sobie i tak nie poradzi, a inni wiedzą lepiej jakie działania należy tu podjąć i wykonają je o wiele skuteczniej.

Takie postawy (wyuczona bezradność) i przeświadczenia (zewnętrzne usytuowanie kontroli) jednostki (często występujące łącznie) najczęściej działają na nią odwartościowująco, blokują ewentualne działania i generują uczucia beznadziejności, niskiej własnej wartości, upokorze- ²

1

Nocuń A. W., Szmagalski J., (1998), Podstawowe umiejętności w pracy socjalnej i ich kształcenie, Katowice.

2

Zimbardo Ph.. G., Ruch F. L., (1988), Psychologia lżycie, Warszawa.