strona076

76 4. WYMIAROWANIE

-    dla bicia osiowego - średnica okręgu ograniczającego;

-    dla symetrii i przecinania się osi - odległość między rozważanymi elementami.

Tolerancje kształtu i położenia są na ogół powiązane z tolerancjami T odpowiednich wymiarów według zależności

T_m = kT    (4.1)

Wartość k zależy od poziomu względnej dokładności geometrycznej: A (wysoki), B (podwyższony), C (normalny). Według normy PN-80/M-02138 przyjmuje się:

•    dla prostoliniowości, płaskości i równoległości: A: =0,25; 0,4;

0,6;

•    dla okrągłości, walcowości: k = 0,12; 0,2; 0,3.

4.15.2. Odchyłki i tolerancje kształtu

L

	p	R
J'	md.

RYS. 4.45

Odchyłka kształtu R - element rzeczywisty, P - element przyległy, A - odchyłka kształtu, T*—tolerancja kształtu

Odchyłka kształtu jest to różnica kształtu elementu rzeczywistego i odpowiadającego mu elementu nominalnego (rys. 4.45). Element nominalny przylega do elementu rzeczywistego. Tolerancja kształtu to największa dopuszczalna odchyłka kształtu.

Prostoliniowość (rys. 4.46) może odnosić się do rzeczywistego zarysu przedmiotu (prostoliniowość na płaszczyźnie) lub do osi rzeczywistej (prostoliniowość w przestrzeni). Przy tolerowaniu prostoliniowości w przestrzeni mogą wystąpić trzy rodzaje pola tolerancji: w postaci walca o średnicy 7), warstwy między dwiema płaszczyznami oddalonymi o T_k oraz prostopadłościanu o wymiarach boków T_k\ i 7*2-

Płaskość (rys. 4.47) jest to dopuszczalna niepłaskość płaszczyzny. Okrągłość (rys. 4.48) jest to dopuszczalna owalność, graniastość bryły obrotowej w jej przekroju poprzecznym.

RYS. 4.46 Prostoliniowość