zatem pomijać roli rodziny w procesie rrientacji i poradnictwa zawodowego, przygotowaniu do świadomego wyboru zawodu i planowania swojej kariery zawodowej. Zaznaczyć należy, że wpływ ten nie za wazę okazuje się pozytywny i nie zawsze sugestie rodziny dotyczące wyboru szkoły i zawodu odpowiadają zainteresowaniom, zdolnościom i potrzebom dziecka. Mimo to rodzina wywiera znaczący wpływ na jego rozwój zawodowy, a tym samym na ukształtowanie osobowości zawodowej będącej jego wynikiem.
E.B. Hurlock rozróżnia pozytywne i negatywne wpływy rodziny w zakresie wyboru zawodu.
Wpływ pozytywny polega na udzielaniu rad ułatwiających wybór zawodu, na kształtowaniu pozytywnych postaw wobec pracy, rozwijaniu zainteresowań zawodowych i właściwej samooceny, na stwarzaniu dziecku możliwości rozwoju jego zdolności i ich konfrontowania z wymaganiami zawodowymi. Aby można hyło mówić o takim wpływie rodziny na wybór zawodu, musi ona podejmować działania, aby się do tego przygotować. Należy tu podkreślić znaczącą rolę procesu wychowania przez pracę w rodzinie.
Przy właściwej organizacji życia rodzinnego dziecko ma przydzielone pewne stałe, dostosowane do swego wieku obowiązki np. utrzymywanie porządku w określonych pomieszczeniach, opieka nad zwierzętami domowymi, roślinami, dokonywanie zakupów itp.lft Prace te powinny wynikać z ustalonego podziału obowiązków domowych, dziecko powinno znać ich cel i miejsce w rodzinnym podziale pracy. Dzięki prawidłowo zorganizowanemu podziałowi prac w domu rodzinnym kształtuje się właściwa, pozytywna postawa wobec pracy ludzkiej i jej wytworów. Jest ona jednym z warunków niezbędnych w podejmowaniu decyzji zawodowych.
Praca dziecka w rodzinie może mieć jeszcze drugi, bardzo ważny aspekt. Obserwując zachowanie dziecka w sytuacjach pracy rodzice mają możliwość poznania jego zainteresowań i możliwości. Jedne prace może ono wykonywać chętnie i sprawnie, a inne niechętnie i mniej sprawnie. Cechy takie zaobserwować można także w zabawie dziecka. Wyniki obserwacji pozwalają rodzicom na pewne ukierunkowywanie zainteresowań zawodowych dziecka, na określenie, do której grupy zawodów zaliczyć jego preferencje zawodowe. Są np. dzieci, które znajdują zadowolenie z kontaktów z innymi ludźmi w swoich działaniach, są takie, które chętnie obsługują i naprawiają urządzenia techniczne. Innym może sprawiać satysfakcję obcowanie z roślinami i zwierzętami, a jeszcze inne lubią ciche zajęcia, pracę wymagającą skupienia, np. rysowanie, obliczenia matematyczne czy czytanie.16!^ aspekty należy uwzględniąć przy decyzji zawodowej dzieci.
W rodzinie również dziecko styka się po raz pierwszy z różnymi zawodami reprezentowanymi przez swoich rodziców, dziadków, czy innych dalszych krotnych i znajomych. Opowiadają oni o swojej pracy zawodowej, jej wynikach, radościach i kłopotach z nią związanych. Jeżeli wpływ rodziny na rozwój zawodowy dziecka ma być wpływem pozytywnym, należy dążyć do tego, aby w sposób możliwie szczery ukazywać ucięciom zarówno strony pozytywne, juk i negatywne wykonywanych przez członków rodziny zawodów'.
Należy jednak zdawać sobie sprawę z faktu, że nie wszystkie zawady mogą być ukazane dzieciom przez rodziców. Dlatego też wiele prac i zawodów poznają dzieci i młodzież poza domem rodzinnym, przede wszystkim w szkole, w trakcie lektury, w kołach zainteresowań i organizacjach młodzieżowych, poprzez środki masowego przekazu a także w czasie codziennych kontaktów z rzeczywistością społeczną.
Z wieloma jednak pytaniami dotyczącymi pracy i zawodów, ich roli i znaczenia w życiu człowieka i społeczeństwa dzieci zwracają się do rodziców. Dlatego też istotne znaczenie ma przygotowanie rodziców do prowadzenia prawidłowej orientacji zawodowej. Pewną pomocą mogą być tutaj odpowiednie wydawnictwa, informacje w czasopismach, programach radiowych czy telewizyjnych.17 Jak pisze S. Szajek, obowiązek pomocy rodzicom w prowadzeniu orientacji zawodowej spoczywa głównie na szkołach i częściowo także na poradnich psychologiczno-pedagogicznych. Do ich 2:idań w tym zakresie należy:
- wyposażenie rodziców w sposób możliwie wyczerpujący w wiedzę o zawodach, o wymaganiach stawianych kandydatom do zawodu, o przeciwwskazaniach lekarskich do wyboru szkoły i zawodu,
- wskazywanie właściwych dróg zdobywania kwalifikacji zawodowych, udzielanie informacji o programach nauki w szkołach ponadpodstawowych i uczelniach wyższych,
- udzielanie informacji na tematy rynku pracy oraz perspektyw rozwojowych poszczególnych grup zawodowych i zawodów.
Zadania te mogą być realizowane przez organizowanie zebrań informacyjno-konsultacyjnych, dyskusji, konsultacji indywidualnych i zbiorowych, gier zawodów, wystaw zawodoznawczych, punktów informacyjnych dla rodziców,
udostępniunie rodzicom informatorów, poradników, charakterystyk kwalifikacji i
18
innych materiałów zawodoznawczych.
W. Rachalska proponuje także wykorzystanie do poznuwania zawodów wiedzy i doświadczenia poszczególnych rodziców, reprezentujących różne grupy zawodowe. Spotkania z nimi, organizowane na terenie szkoły pomogłyby innym rodzicom w rozszerzeniu wiedzy z zakresu zawodoznawstwa.ll>