strona0031 (3)

mu mi /.oDinwaka I Zofia I tulu. hu

skiego jest także określenie wiodącej roli, jaką w procesie rozwoju d/li*('tf| odgrywa nauczanie i wychowanie wbrew utartym twierdzeniom jmh dologów o konieczności dostosowywania poczynań wychowawczych spontanicznego dojrzewania dziecka. Wychowanie i nauczanie powinij wyprzedzać rozwój, tj. oddziaływać na te właściwości i procesy umysłowe dziecka, które jeszcze samodzielnie nie funkcjonują, lecz któie mogą rozwinąć się pod wpływem pomocy i planowego oddziaływania da rosłych. Właściwości te nazwał Wygotski „strefą n a j b 1 i ż s •/. e m n rozwoju”. Jeśli np. dziecko nie potrafi samodzielnie rozwiązać Mu wianego mu zadania, to możemy nieraz naprowadzić je na właściwo i"M wiązanie przez stawianie mu dodatkowych pytań, podawanie przy kin dów itp. Efektywne działanie dziecka w tych warunkach daje nam wglą*l w jego rzeczywiste możliwości, które powinny być wykorzystane w nmi czaniu dla przyspieszania rozwoju i kierowania nim. Ostro krytykują* rozpowszechnione w owych czasach w ZSRR metody testowe, które po/wn łają jedynie na stwierdzenie już osiągniętego przez dziecko poziomu n»H woju umysłowego, Wygotski przeciwstawiał im dynamiczną analizę moi liwości rozwojowych dziecka, z której wynikają wskazówki co do kia runku i sposobów dalszego kształtowania jego procesów poznawczych

Jakkolwiek Wygotski nie zdążył stworzyć konsekwentnej materiał! litycznej teorii rozwoju, to jednak jego koncepcje stuły się jedną z wu. niejs/.ych podstaw dla dalszych badań eksperymentalnych i prac Uora tye/nych nad rozwojem psychiki człowieka, opartych na podstawowy* li /»• udach marksizmu-leninizmu.

Prace Wygotskiego już w latach trzydziestych kontynuowali, a polani rozwijali dalej jego uczniowie i współpracownicy, czołowi przedstawicieli* psychologii radzieckiej: A. N. Leontiew, A. R. Łuna. Zapoznamy a!q liii zej z całokształtem ich prac.

Już w 11)31 r. opublikowana została pierwsza duża praca A. N. Leon 1 i e w a o rozwoju pamięci. W latach trzydziestych, jako kierownik Ku tedry Psychologii w Charkowskim Instytucie Pedagogicznym, prowadził Leontiew — wraz ze swymi współpracownikami: L. I. Bożowicz, P. .1. Osi pierinem, S. W. Zaporożcem, P. I. Zinczenką i In. (obecnie wszyscy »i|

¹⁴¹ Ważniejsze prace L. S. Wygot.«kiego, m.in. znana praca Myilęnie I miiicu 1034, zamieszczone zostały w: Izbrannyje psirhołoęicufkljt ittlcdotoanlja, mis, u w Języku polskim w: Wybrane prace psychologiczne. Wybór i tłum. E. I J. I'Ini nerowie, 1071. Wybór ten zawiera również Historii rozwoju wyższych funkcji i>ty chlctnych, opublikowaną w Moskwie w 1!)(I0 r. w zbiorze pt. /łazu>/ti;c wyssiyih P^ichicreskich funkcji. — Por. także praec o Wygotskim: A. K Leontiew, A. H r.uils Psychologiczne poglądy L. S. Wygotskiego. W: A. N Leontiew O rozwoju psychiki (19H2); artykuły w „Psychologii Wychowawczej* 10A7, nr 5, poSwięconc psychologii radzieckiej; E. Franus Prctlmowa do Wybranych prac psychologicznych WygoluMn ««> Por. również A W*. Piotrowski (19117), A. A Smiinow (10/17).

•itmodiiclnymi pracownikami imakowymi) - badania nad rozwojom motyw i myślenia dziwka. Rezultatom tych prac było sformułowanie jmkI-•Inwowych dla teorii rozwoju wniosków o roli działalności w rozwoju •Linka i konieczności jej badania, podobnie jak warunków życiowych i wychowania, które tę działalność* kształtują. Prace te miały już. wówczas ii../.- znaczenie dla nowej, marksistowskiej psychologii. Po II wojnie świn-Inwoj Leontiew kontynuuje swe badania w ramach Instytutu Psychologii ANPliFSRR w Moskwie. W 1947 r. wychodzi Zarys rozwoju psychiki,

•• którym autór wykłada swoją koncepcją głównych etapów rozwoju p*y-

•    lili/nego w filogenezie i dróg kształtowania się świadomości ludzkiej. Mniej więcej w tym samym czasie ukazuje się szereg opracowań Lennik wa, dotyczących zagadnień psychologii rozwojowej i wychowawczej, ml.owy dziecięcej i jej psychologicznych własności, rozwoju motywów tu mmi i a się u dziecka, kształtowania się osobowości dziecka"* itp. W la i.i. li następnych w kierowanej przez Leontiewa Katedrze Psychologii Uni m i iytctu Moskiewskiego prowadzone są m in. badania nad kształtowa Idem się specyficznie ludzkich zdolności^ta.

Warto podkreślić, że prace Leontiewa i jego współpracowników oparte ••«t na szerokich badaniach empirycznych, które dostarczyły konkretnych l idstaw dla rozwijania, uściśleniu i rozszerzania zasadniczych tez marksU sławskiej teorii rozwoju psychicznego, wysuwanych już przez Wygol?.kie Stanowią bardzo poważny wkład do psychologii radzieckiej.

A. U. Luria — autor opublikowanych w wielu językach pruć /. róż-avi h dziedzin psychologii, m.in. z psychologii klinicznej, sądowej, psy-

•    hologli uczuć, psychologii sztuki, neuropsychologii itd. - w różnych okre i- h swej działalności naukowej zajmował się również problematyką psy

•    holngll dziecka. Do prac szczególnie znanych z tej dziedziny należą Jogo liiidnnlu nad zależnością rozwoju psychicznego od warunków zewnętrznych,

•    iadowlskowych, prowadzone na bliźniętach Jednojajowych, oraz. badaniu mul funkcjami mowy dziecka"* w rozwoju normalnym i znbu

A. N. Leontiew Oczerk razwitija prirhiki, 1947; w nieco skróconej i»>-itn«'l i...... ta weszła do zbioru Problemy ra 'fiu ja pilch i ki, 1959. Duży Jej fragment ukn

uł »ii; po polsku w zbiorku rozpraw Leontiew®. opracowanym prze* M. Marusrew-a. Ir go (O rozwoju psychiki, 1962). Inne praco Leon tl owa i jego współpracowników i«iHlkowanc były w różnych czasopismach, niektóre znalazły się w wyżej wynik-likrnym zbiorze / 1956 r. Ważne tą tcr redagowane prze* Leontiewa prace podsumowujące dorobek baduwczy Jego szkoli, Jak: Wnproiy diutskoj ptichnloyll, 1648; Wnproiy ptirholoyU rirbionku dotrkoltieyo WC-ratla (współredaktor A. W. Zaporożec), IU4H. Ocitrkl puichtAoęii dłetiej, 19,50 (u.-pól rodak loi L. I. Boiowlcz) i Inne.

A. N Leontiew ('jynnik bloloylc "U I i rynnlk społeczny w psychice cslo-11'lfku W: o ro.MCoJu psychiki (11)02) l tu

»⁴* A. Ił. Luria, A N Mlrenowa l ilcdoieiinlje eksplerlmłenlalfiopu raztoltlja

•‘irprljatlja tuli'ludom dtf fl.....iirjoliioyo nhiic.-eniju odoojfljcoioych bliznlerow.

W •blor/e: Nieiiirołoylju < i/ii-iiii-nk.i. iu:ui A u f.urla, d .ludowle* Wlec.* i ra