wstęp do teorii polityki img 44

49

niej wyodrębniali również inne podstawowe cele polityki, odzwierciedlające najważniejsze („ośrodkowe”) wartości stanow iące elementy składowe „interesu narodowego" każdego, narodowego uczestnika stosunków międzynarodowych⁵⁸.

Skrajnemu podejściu klasyków' „realizmu” przeciwstawiali się niezależni teoretycy, tacy jak: A. F. K. Organski, A. Wolfers czy później K. J. Ilolsti. Na przykład pierwszy z nich, w pracy wydanej w 1958 r., przyznawał, że power jest jednym z najw-ażniejszych celów polityki zagranicznej państw, ale zaznaczał, że nie jest jej jedynym i nie zawsze głównym celem. Organski opowiedział się za podzieleniem wszystkich narodowych celów polityki zagranicznej na cztery szerokie grupy, a mianowicie na cele: osiągania siły (power), tworzenia dobrobytu (welth), ochrony i promocji własnej kultury (cuhural welfare) i utrzymania pokoju⁵⁹.

Rozpoznaniu i analizie podstawowych celów polityki zagranicznej państw' wiele uwagi poświ Ifpśwoci 1 i ffticy badat/e stosuik awraędzynar odowcli.

Znany socjolog, filozof i politolog, twtorca „teorii wojny i poko ju” - Raymond Aron odrzuca! jedno z kluczowych pojęć szkoły „realistów”, tj. „interes narodowy”. Autor ten, ujmując stosunki międzynarodowe wyłącznie jako stosunki międzypaństwowe, wyodrębnia! cechy „wueczne” i „historyczne” tych stosunków. Następnie na ich podstawie dzielił cele polityki zagranicznej państw' na dwie grupy. Do pierwszej grupy „celów wiecznych”, zwanych też „abstrakcyjnymi” zaliczał: bezpieczeństwo (securite), potęgę (puissance) i chwałę (gloire)\ zaś do drugiej grupy „celów historycznych”, określanych także „konkretnymi”: przestrzeń (espace), ludzi (hommes) i dusze (amen) - którym odpowiadają idee^M. Wydaje się, że pierwszy segment tej typologii obejmuje podstawowa cele polityki zagranicznej państw- wyodrębniane przez innych autorów.

Inny wybitny francuski uczony, historyk i teoretyk stosunków'międzynarodowych -Jean-Baptiste Duroselie, w analizie własnej wizji „systemu celowościowego” dążeń państwa na arenie międzynarodowej, wyróżnił następujące elementy: potęgę (puissance), bogactwo (richesse), prestiż (prestige) oraz ekspansję religijną łub rewolucyjną. Obok tych celów francuski badacz umiejscawia bezpieczeństwo, które jego 2daniem stanowi wspólny ce! „w-szystkich państw, wsącstkich jednostek politycznych, a to z tej przyc^my, iż każda wspólnota zakłada przede wszystkim przetrwanie”⁶¹.

W polskiej nauce o stosunkach międzynarodowych jedynątypologię podstawa owych celów polityki zagranicznej państw-' przedstawił Józef Kukułka. Jego zda-

^w Np. Yernon Van Dykę wymieniał następujące stale eclc polityki wszystkich państw: bezpieczeństwo i suwerenność, pokój, dobrobyt, promocja ideologii i sprawiedliwości oraz siłę. Zob. Inter-mational Politics, New- York 1957, s. 154-167. W późniejszym wydaniu tej pracy z 1972 r. wyróżni jeszcze dodatkowo: prestiż i dumę oraz ekspansje, zob. idem, International Politics, New York: Appieton-Ccntury-Croft 1972, s. 198-220.

” Organski, op.cit, s. 53, 56-63.

“ Raymond Aron, Paix clguerre entre les natiom, Paris: Calmann Levy ! 962, s. 82 92.

Jean-Baptiste Durosellc, Tout empire perirci. l/ne tision theoriąue des relalions internationa-ia, Paris: Publications de la Sorbonne 1982, s. 88.