img012 (56)

Wykres 4

Indeks lokalnego obywatelstwa społecznego w sferze gminnych działań edukacyjnych, zdrowotnych i pomocy społecznej -porównanie gmin wiejskich oraz miast i gmin miejsko-wiejskich

skala działań edukacyjnych

,60

skala działań z pomocy społecznej

,40

skala działań zdrów

—■~gm wiejskie    —““gm miejskie i miejsko-wiejskie

Źródło: badania własne

5. Charakter obywatelstwa społecznego w gminach - prymat działań opiekuńczych czy uniwersalnych?

Wyrazem charakteru obywatelstwa społecznego na poziomie gminnym może być relatywnie większe rozwijanie przez samorząd działań opiekuńczych - adresowanych do potrzebujących, najbiedniejszych grup mieszkańców, bądź działań opartych na uniwersalistycznej formule. Te dwie grupy działań, jak była o tym mowa, odzwierciedlają różne koncepcje równoważnia uprawnień obywateli względem ich sytuacji lub powinności. W pierwszej grupie mieszczą się przykładowo: usługi opiekuńcze i pomoc finansowa dla uczniów, w drugiej grupie: programy zdrowia publicznego, inwestycje w szkoły publiczne, dofinansowywanie działań kulturalnych i sportowych- W niniejszych badaniach skonstruowane zostały dwa zestandaryzowane indeksy (średnia arytmetyczna, mediana i dominanta indeksu w badanym zbiorze wynosi 0), odzwierciedlające skalę obu typów działań gminnych. Szczegółowa lista zmiennych znajduje się w aneksie metodologicznym.

Wykresy 5 i 6 przedstawiają zależność między skalą działań adresowanych a uniwersalnych w zbiorze gmin wiejskich i miast oraz gmin miejsko-wiejskich. Gminy miejskie (z miejsko-wiejskimi) i wiejskie bardziej różnią się od siebie pod względem skali usług uniwersalnych, niż działań opiekuńczych - wartość indeksu usług uniwersalnych - wynosi dla wsi -0,07, a dla miast z gminami miejsko-wiejskimi 1,9, natomiast w przypadku działań adresowanych jest to -0,04 dla wsi i dla miast 1,3. Ogółem więc na wsi obywatelstwo społeczne ma bardziej „socjalno-opiekuńczy” charakter, jednak przeciętnie niższy poziom wysokości indeksu usług adresowanych wynika po części z mniejszych zasobów finansowych tych gmin, które byłyby skłonne przeznaczać więcej środków na działania opiekuńcze.

Być może finansowy „problem za krótkiej kołdry” powoduje, że w gminach wiejskich można mówić o pewnej, choć bardzo słabej alternatywie na poziomie całego zbioru - istnienia modeli obywatelstwa społecznego nieco bardziej „socjalnego” bądź nieco bardziej „uniwersalnego”. Zależność tę widać na wykresie 5 - w tej grupie gmin jest ona ujemna (r=-0,62), jest jednak istotna na poziomie p=0,420. Natomiast w zbiorze miast i gmin miejsko-wiejskich tego typu alternatywa nie występuje. Jak obrazuje to wykres nr 6 istnieją oczywiście gminy wybitnie „socjalne” i zorientowane „uniwersalistycznie”, jednak na poziomie całej subpopulacji lokalne obywatelstwo społeczne różni się raczej pod względem skali działań gminy, niż orientacji na działania bądź adresowane bądź uniwersalne. W gminach miejskich, jeśli obywatelstwo społeczne jest „hojne”, to statystycznie dotyczy to zarówno działań opiekuńczych, jak i uniwersalnych.

12