70272 img005 (68)

Wykres 1. Cztery ideały obywatelstwa społecznego

Akcent na prawa v. statusie obyr.ateia

Fortecy jsfec ■eryter jrr p':ys!..t- ,vana	SC C J AL DE MCK RATYC Z \ Y IDEAŁ OBYWATELSTWA SPOŁECZNEGO Ccbreoyt oparty na redystrybucji	LIBERALNY iDEAL OBYWATELSTWA SPOŁECZNEGO Dobrobyt oparty na ntiy. . :o uairej za^ao roś: ■	Os ągn ąciaja-.o kryter utr przysług; wania
prsv. i ooow iąikó'..	KCNSERWATYWNO-KCML.MTARtAK.SKi IDEAŁ OBYWATELSTWA SFOLECZNEGO Dobrobyt oparty na grupo..-e. samooorrocy i aktyv;<:acj;!vvsoarc:e akty wnęki	REPUBLIKAŃSKI IDEAŁ OBYWATELSTWA SPOŁECZNEGO Dobrobyt oparty na działalność itr arytatywnej	prawi ooowązków

Akcent na obowiązki w statusie obywatela

Źródło: opracowanie własne na podstawie koncepcji 'I'. Fitzpatricka. w: T. Fitzpatrick, Welfare Theory. Palgr;ivc 2001, s. 63

Zarysowana typologia stanowi kontekst dla badania rodzajów obywatelstwa społecznego w jego lokalnym wymiarze, jednak w badaniach kilku obszarów lub całokształtu lokalnej polityki społecznej, w tym szczególnie w analizach ilościowych jest ona trudna do zastosowania wprost. Wynika to z funkcjonowania jednocześnie różnych formuł równoważenia uprawnień i obowiązków oraz kluczowych w tym przypadku różnic między uprawnieniami i obowiązkami różnych gaip obywateli. Jak będzie o tym mowa szczegółowo w dalszej części tekstu, w prezentowanych badaniach sposoby równoważenia praw i obowiązków obywateli w sferze polityki społecznej operacjonalizuję poprzez analizę wydatków gminnych na działania opiekuńcze i kierowane do wszystkich mieszkańców. Lokalna konstrukcja obywatelstwa społecznego może w tym ujęciu przyjmować formułę, w której w gminie bardziej rozwijane są działania uniwersalistyczne (usługi i świadczenia przysługują na podstawie faktu bycia obywatelem - mieszkańcem gminy) lub adresowane (usługi i świadczenia zależą od potrzeb osoby). W pierwszym przypadku jej wyrazem są np. relatywnie wysokie nakłady na edukację podstawową, czy programy zdrowia publicznego, a w drugim - np. pomoc społeczną czy programy wsparcia ubogich uczniów. W pogłębionych, jakościowych studiach nad lokalnym obywatelstwem społecznym przedmiotem analizy powinny być jednak szczegółowe zasady, w tym nieformalne praktyki organizowania dostępu do usług i świadczeń dla różnych grup obywateli. Literatura przedmiotu dostarcza wiedzy na temat znacznych różnic między gminami pod względem takich działań.²⁰

Partycypacja polityczna

Trzecim elementem konstytuującym obywatelstwo jest partycypacja polityczna. Ten aspekt obywatelstwa nazywany przez J. Haberamsa „aktywnym”²¹, traktowany jest w licznych koncepcjach jako równowaga dla „pasywnego”, opierającego się na przysługujących obywatelom prawach. Partycypacyjny wymiar obywatelstwa jest przedmiotem bardzo rozległego nurtu badań politologicznych i socjologicznych, obejmującego studia nad m.in.: różnymi formami partycypacji (wyborczej, członkostwem w partiach, związkach zawodowych, organizacjach społecznych, aktami nieposłuszeństwa obywatelskiego, itp.) przemianami poziomu i charakteru partycypacji, jej instytucjonalnymi i kulturowymi uwarunkowaniami czy sposobami jej rozwijania. O ile, w uproszczeniu, refleksja politologiczna i ~° Przykładowo, jak wykazały badania sposobu funkcjonowania domów kultury na Mazowszu - w różnych gminach stosuje się różne zasady odpłatności za zajęcia: od całkowitej bezpłatności do komercyjnych stawek, a także formalne systemy ulg (np. na podstawie dokumentów dostarczonych z pomocy społecznej) lub nieformalne umorzenia opłat (np. w zamian za pomoc organizacyjną w domu kultury). Por.: Zoom na domy kultury. Diagnoza domów kultury w woj. mazowieckim, M. Thciss (red.). Towarzystwo Inicjatyw Twórczych Ę 2009. hi p;«7u yw./conma lone.l.ultnn .pi. pi blikncjc ■' J. Habermas. Obywatelstwo a tożsamość narodowa. 1 FiS PAN, Warszawa 1993.

5