img014

Językraediów tf/ji wmnUfc

wykładniki modainości przekazu - m.in. już, nawet, niestety, jednak^{1 2}*. Będąc wyrazem stosunku nadawcy do wypowiadanych treści, są one trudnym do zauważenia sposobem manifestacji .ja" nadawcy oraz metodą wywierania wpływu na odbiorcę¹⁵.

Leksykalne wykładniki modainości przekazu, podobnie jak jednostki nacechowane emocjonalnie (ze względu na częste w ich przypadku odwołanie się do kategoryzacji potocznej), sprawiają, że nadawca (osobowy i reprezentowany przezeń nadawca instytucjonalny) należy do świata odbiorcy. To, co mówi, jest nic tylko zrozumiałe, lecz także akceptowane w ramach wspólnoty przekonań. Nadawca medialny nie promuje poglądów niepopularnych. Mówiąc do „swojego” adresata, porusza się w ramach wyznaczonych przez jego przekonania.

Najbardziej charakterystycznym dla współczesnej komunikacji medialnej sposobem nawiązania i podtrzymania kontaktu z odbiorcą są gry językowe. Sygnałem podjęcia gry (nie tylko formal-no-semantycznej, lecz także konwersacyjnej czy przebiegającej na poziomie spójności tekstowej) są przekształcenia formalne. Dla zaistnienia gry konieczne jest założenie wspólnoty wiedzy (językowej i pozajęzykowej) nadawcy i odbiorcy. Nadawca nie po to ukrywa swoje intencje, by odbiorca ich nie zauważył, ale żeby ich szukał. Zostawia więc ślady, które ma odnaleźć adresat. Intencjonalność, celowość jest zresztą konstytutywną cechą gry językowej. Nadrzędnym celem każdej gry - niezależnie od kontekstu, w jakim ona występuje - jest intensyfikacja procesów myślowych odbiorcy.

Gry wykorzystane w analizowanych programach informacyjnych, niezależnie od tego, na jakim poziomie zostały przeprowadzone, wywołują zaangażowanie słuchaczy i zapewniają aktywny odbiór przekazu dzięki dwóm podstawowym zabiegom: wskazaniu (choćby pozornego) podobieństwa i wskazaniu kontrastu. Oddziaływanie zmienionej struktury formalnej, odbywające się przez zwrócenie uwagi na podobieństwo, zachodzi nic tylko na poziomic fonicznym czy składniowym, np.:

(30)    Wielki zderzacz ma wielką awarię. Okazało się, że jest poważniejsza niż się wydawało.

(31)    Osławiony wielki zderzacz kwudronów ma wielki problem.

(32)    Polski nurek wpłynął do wraku. Nic wypłynął.

(33)    Po ataku została potężna dziura w ziemi i rozpacz, i jeszcze pytanie, kto stoi za zamachem

(34)    Otwarcia nic widać. Widać za to doskonale, że białoruskie władze robiły puste gesty w stronę Europy.

Tak jest też na poziomic leksykalnym, gdy dana struktura ma by< odczytana na wiele sposobów, np.:

(35)    Na koniec olimpijczycy kontra politycy i pytanie: kto lepie kiwa? Na boisku.

(36)    Kupowanie nowego sprzętu będzie więc wymagało więcc zachodu. Pieniędzy też?

(37)    Coraz więcej lasów przechodzi w prywatne ręce i prywatn stają się też grzyby.

1611

1

“ Por. przykłady:

|25] Ruinie liczba oliar zamachu w Pakistanie. Teraz mówi się już o 53 zabitych

2

270 rannych.

(26) Ruszaj w połowic października, ale - jak mówi.} - wyprawa już jest dopięła na oitatni guzik.

|271 W Polsce przychodzą na nie dziesiątki, a nawet setki tysięcy młodych ludzi. |28] No, niestety niebo jest pochmurne, ale na szczęście nie pada.

|29) Ten azyl nic dla wszystkich jednak byt szczęśliwy.

^1J O perswazyjnym wymiarze modainości przekazu oraz jednostek leksykalnych, w których strukturze semantycznej mieszczą się elementy wartościujące: Pisarek 1976.