img016 (33)

ściankach, z których każda zapisana jest tak drobno, że drobniej już chyba nie było można. Wiele tych „książek” i walców znajduje sit; w British Museum.

W roku 1953 w studni w Nimrud odkryto dwa komplety asyryjskich tabliczek do pisania — jeden z kości słoniowej, drugi z drewna, najprawdopodobniej z orzecha włoskiego — które można datować na lata 707/705 p.n.e. Tabliczki powleczone były masą zawierającą wosk i domieszką aurypigmentu, niewątpliwie dla nadania woskowi większej plastyczności. Przymocowywano je do siebie zawiasami, inaczej jednak niż rzymskie tabliczki do pisania, jakby na modlę „japońską”, to znaczy w ten sposób, że zawiasy kolejnych tabliczek znajdowały się zawsze na przeciwległych stronach. Szczególnie interesujący jest komplet z kości słoniowej, ponieważ wydaje się możliwe — chociaż nie zostało to w pełni udowodnione — że aż szesnaście tabliczek było ze sobą połączonych, a zatem tworzyły hekkaidekaptyk, największy ze znanych dotychczas polip-lyków¹. Przypuszczalnie jest to jedyny poliptyk posiadający ponad dziewięć skrzydeł.

INNE LUD Y

Oprócz Sumerów, Babilończyków i Asyryjczyków pismo klinowe przejęło wiele innych ludów należących do różnych ras i mówiących różnymi językami (Elamici, Kasyci, Hetyci, Mitannijczycy i Huryci, Luwijczycy, Balai, Urartyjczycy i Persowie).

Huryci pochodzą prawdopodobnie z okolic położonych na południe od Kaukazu i pojawiają się w historii około roku 2400 p.n.e. w rejonie Zagrosu; później osiedli w północnej Mezopotamii, głównie na wschód od Tygrysu. Stworzyli bogatą literaturę i, jak się zdaje, odegrali rolę pośredników między kulturą sumero-akadyjską a kulturą Hetytów. Mniej więcej od 1950 do 1880 roku p.n.e. dynastia akadyjskich książąt miasta Aszur panowała w kraju Katpatuka (Kapadocja) we wschodniej Azji Mniejszej. Posługiwali się oni klinami w swoich dokumentach handlowych, których wiele znaleziono w Kanesz (dziś Kiiltepe). Amurru (tj. ludzie z Zachodu, jak nazywali ich Babilończycy) w XVIII wieku p.n.e. najechali na północno-zachodnią Mezopotamię, od północno-zachodnich granic Babilonii w górę Eufratu, na południe od Karkemisz i na wschód aż do basenu Plaburu. Na kilka wieków zawładnęli tymi rejonami i zdobyli nawet Babilon i Aszur. Kassu (Kasyci) przyszli z południowych rejonów Zagrosu i podbili w XVI wieku p.n.e. całą południowa Mezopo-

- -•

¹ Mallowan w „Iraq" XVI, cz. I, 1954; D. J. Wiseman oraz Margaret Howard, tamże, XVII, cz. I, 1955.