img034 (63)

40

dzających słone wody z kopalń, a także w okolicach Mątw koło Inowrocławia .

Słonymi nazywamy wszystkie gleby, w których profilu do głębokości 125 cm występuje poziom słony, miąższości większej niż 15 cm, zawierający więcej niż 2% soli bardziej rozpuszczalnych w zimnej wodzie niż gips. Iloczyn miąższości tego poziomu i procentu soli powinien być wyższy niż 60. Mimo że słone gleby w naszym kraju wykazują wiele cech typowych dla gleb słonych (humic solonchak, ochric solonchak, salic gley sols - Dudal 1968), to jednak nie można ich utożsamiać z glebami stref aridowych (aridisols, orthids salorthids lub calciorthids).

Omawiane gleby słone zawdzięczają swoje istnienie nie warunkom wodno-klimatycznym, lecz stałemu zasilaniu ich przez roztwory soli.

W klasie gleb słonych wyróżniamy jeden typ występujący w Polsce, mianowicie sołonczaki, z podtypami: sołonczaki wewnętrzne, powierzchniowe i glejowe.

Klasa XII. Gleby kulturoziemne

Do gleb kulturoziemnych zaliczane są gleby typologicznie przeobrażone wskutek intensywnego zagospodarowania i wysokiej kultury rolnej. W glebach tych poziom akumulacyjny ma charakter antropogeniczny. Świadoma działalność człowieka, tj. racjonalna uprawa gleb, intensywne nawożenie organiczne i mineralne, mogą bardzo przekształcić budowę profilu glebowego. Pierwotne poziomy lub warstwy zostają przeobrażone do tego stopnia, że gleba nabiera nowych właściwości biofizykochemicznych, wyjątkowo korzystnie wpływających na żyzność i produkcyjność. W glebach kulturoziemnych powierzchniowe poziomy są istotnie zmieniane, a ich naturalne następstwo często może mieć charakter kopalny.

Dobrym przykładem kulturoziemów są gleby ogródków działkowych, gdzie człowiek przez intensywne nawożenie organiczne (komposty, torf itp.) i mineralne oraz głęboką uprawę przekształcił warstwę uprawną tak silnie, że jedynie poniżej Ap zostało zachowane naturalne następstwo poziomów genetycznych. Przykładem takich gleb mogą być też gleby meliorowane metodą Egerszegiego, polegającą na wprowadzeniu obornika lub torfu na pewną głębokość w profilu glebowym, który dzięki temu nabiera nowych właściwości zmieniając swoją pierwotną kolejność poziomów.

Normalne zabiegi agrotechniczne (uprawa, nawożenie itp.) wprowadzają wiele istotnych zmian takich właściwości gleb, jak kwasowość, zawartość składników pokarmowych, ilość i jakość próchnicy, zmiany pojemności sorpcyjnej itp. W zależności od tego można dzielić gleby uprawne na odmiany według ich stopnia zagospodarowania. Nie są to jednak gleby typologicznie przeobrażone, o charakterze gleb kulturoziemnych. Zmiany spowodowane kulturą rolną przy normalnych zabiegach agrotechnicznych nie przekształcają całkowicie gleby, gdyż naturalny układ poziomów pozostaje nadal nie zmieniony i gleba zachowuje swój dawny charakter typologiczny. Do gleb kulturoziemnych nie zaliczamy również takich, które przez wycięcie lasu zostały odsłonięte i narażone na erozję wodną lub wietrzną.

Do klasy kulturoziemów nie zaliczamy także gleb zmienionych pod wpływem obniżenia poziomu wód gruntowych. Jedynie niektóre gleby organogeniczne zmeliorowane przez wprowadzenie warstw piaszczystych z równoczesnym obniżeniem poziomu wód gruntowych można by w okresie późniejszym uznać za gleby typologicznie przeobrażone i zaliczyć do klasy gleb kulturoziemnych. W klasie gleb kulturoziemnych wyróżniono dwa zasadnicze typy: hortisole (gleby ogrodowe), rigosole (gleby regulówkowe).

1.    Hortisole (gleby ogrodowe)

Hortisole, albo gleby ogrodowe, są glebami typologicznie przeobrażonymi, o głębokim poziomie akumulacyjnym zawierającym dużo związków próchnicznych ilościowo i jakościowo zbliżonych do próchnicy gleb czarnoziemnych. Poziom akumulacyjny zalega na poziomach lub warstwach gleby wyjściowej, która została przeobrażona, zwłaszcza jej górne poziomy, pod wpływem specjalnych zabiegów agrotechnicznych lub agromelioracyjnych. Przeobrażony w ten sposób profil glebowy upodabnia hortisole do gleb czarnoziemnych (czarnoziemów antropogenicznych lub czarnych ziem antropogenicznych).

2.    Rigosole (gleby regulówkowe)

Rigosole są glebami typologicznie przeobrażonymi wskutek regu-lówki lub głębokiej uprawy mechanicznej albo wprowadzenia warstw obcego materiału do profilu glebowego. Zabiegi te w sposób istotny zmieniają właściwości morfologiczne i biofizykochemiczne wyjściowego profilu gleby. Pierwotne następstwo poziomów ulega zniekształceniu lub przeobrażeniu pod wpływem świadomej działalności człowieka.