img042 (50)

Informacje ogólne i po4stawowe pojęcia

Zdolność do przemiany energii, syntezy złożonych związków z prostszych składników, wzrostu, rozmnażania itp. to typowe cechy organizmów żywych, które wykazuje komórka - podstawowa jednostka strukturalno-funkcjonalna. Rozmiary i kształty komórek są różne i zależne od miejsca, w jakim występują oraz wykonywanych funkcji. Pomimo wielu kontrowersji, tradycyjnie wyróżnia się komórki prokariotyczne (w których materiał genetyczny występuje w postaci nieobłonionego nukleoidu, a organellami błoniastymi są mezosomy) i komórki eukariotyczne, z obłonionym jądrem komórkowym, w których główne procesy metaboliczne przebiegają w wielu rozbudowanych strukturach błoniastych na poziomie subkomórkowym: w reticulum endoplazmatycznym, w mitochondriach, lizosomach, w diktiosomach budujących aparat Golgiego itd.

Niektóre gatunki są zbudowane z jednej komórki eukariotycznej, która spełnia wówczas wszelkie niezbędne funkcje życiowe. Jednak większość organizmów stanowią wielokomórkowce, zbudowane z licznych, wyspecjalizowanych w jakiejś określonej funkcji komórek eukariotycznych, tworzących zróżnicowane tkanki, narządy, układy organizmu, którego poszczególne elementy są wzajemnie zależne. Te obie kategorie organizmów eukariotycznych mogą pozostawać w różnych wzajemnych relacjach - od całkowitej niezależności do związków protekcjonistycznych o różnym nasileniu korzyści; niejako na przeciwległym krańcu mieszczą się zależności antagonistyczne.

Z medycznego punktu widzenia ważna jest elementarna wiedza dotycząca niektórych relacji międzygatunkowych oraz zrozumienie oddziaływań pomiędzy uczestniczącymi w nich gatunkami. Należy jednak wziąć pod uwagę, że w przyrodzie występują relacje, a nawet pojawiają się nowe zależności, które trudno kategoryzować jednoznacznie.

Pewne gatunki, znane jako wolnożyjące, okazały się amfizoiczne: bytują one w środowisku zewnętrznym, ale w sprzyjających okolicznościach mogą wnikać do ludzkiego organizmu i powodować poważne choroby, nawet o dramatycznym przebiegu. Niekiedy, zwykle nieszkodliwe, komensale również mogą powodować uszkodzenia w organizmie człowieka.

Termin mutualizm określa protekcjonistyczny, stosunkowo ścisły, związek międzygatunkowy, z którego obaj partnerzy czerpią korzyści przy wzajemnej fizjologicznej zależności.

W komensalizmie. który także jest związkiem protekcjonistycznym, organizm komensaliczny działa korzystnie na żywiciela, który nie szkodzi koincn.snlowi. Obligatoryjny komensal zwykle żyje wewnątrz ludzkiego organizmu, np.: komensalicznc bakterie i pierwotniaki jelitowe.

Pasożytnictwo jest związkiem antagonistycznym, w którym organizm jednego gatunku-tzw. żywiciel stanowi środowisko życiu dla organizmu innego gatunku - pasożyta; pasożyt żyje na lub we wnętrzu żywiciela, na jego koszt i z jego szkodą.

Wśród jednokomórkowych Eukaryotu znajdują się pierwotniaki o pasożytniczym trybie życia, wykazujące zdolność do bytowania w układach, przewodach, płynach czy narządach ludzkiego ciała oraz takie, które penetrują do wnętrza naszych komórek; potrafią one nawet wnikać do komórek wyspecjalizowanych w reakcjuch obronnych i niszczyć jc. Niektóre z. tych pierwotniaków wykształcają okresowo swoiste łórmy dyspcrsyjno-przctrwalnc - cysty - niezwykle wytrzymałe na negatywny dla form troficznych wpływ czynników środowiskowych.

Eukariotyczne wielokomórkowe gatunki pasożytnicze: płazińce, niektóre nicienie, owady i pajęczaki wykształciły szereg morfofizjologicznych adaptacji do pasożytniczego trybu życia: aparaty czepne, gruczoły ułatwiające wnikanie do organizmu żywiciela, rozbudowane struktury rozrodcze, ogromną intensywność rozmnażania, zapewniającą realizację, często złożonego, cyklu rozwojowego itp.

Pasożyty mogą powodować pasożytnicze inwazje, względnie pasożytnicze choroby człowieka i zwierząt - parazytozy.

Inwazja pasożytnicza może być bezobjawowa - klinicznie asymptomatyczna.

W chorobie pasożytniczej mogą występować objawy kliniczne, związane z poważnymi morfofizjologicznymi zaburzeniami w różnych narządach i układach.

- w jego wnętrzu.

Ektopasożyty bytują na ]

W monoksenicznym rozwoju pasożyty potrzebują tylko jednego żywiciela do zamknięcia cyklu życiowego. Heterokseniczne gatunki wymagają dwóch lub trzech różnych gatunków żywicieli aby zamknąć cykl życiowy - mogą być di-lub tri-heterokseniczne. W rozwoju tych pasożytów może występować jeden lub dwóch żywicieli pośrednich oraz żywiciel ostateczny. Najczęściej człowiek jest żywicielem ostatecznym dla jego pasożytów, chociaż w niektórych przypadkach może pełnić rolę żywiciela pośredniego. W rozwoju niektórych pasożytów mogą uczestniczyć żywiciele rezerwuarowi, co może stanowić dodatkowe źródło zarażenia człowieka.

Cykle rozwojowe pasożytów są często złożone, z przemianą żywicieli oraz form rozwojowych.

W większości przypadków występuje obligatoryjne -stałe lub okresowe -pasożytnictwo. Wiele pasożytów wykształca stadia, zdolne do bytowania poza organizmem żywym, w środowisku zewnętrznym, takie jak cysty, jaja, larwy. Formy te odgrywają ważną rolę w rozprzestrzenianiu się (dyspersji) pasożytów oraz w ich transmisji do ludzkiego organizmu.