Włókniak należy do grupy nowotworów zróżnicowanych jednokierunkowo. wywodzących się z mezenchymy i mezodermy. Jest on nowotworem niezłośli-wym, otorebkowanym, rosnącym powoli i rozprężaiąęo. Zbudowany jest z fibro-blastów i fibrocytów o różnokierunkowym, chaotycznym przebiegu oraz wytwa-rza mniej lub bardziej obfitą ilość włókien tkanki łącznej: Wyróżnia się zatem włókniaka bogatego w komórki, czyli miękkiego ( molle) i włókniaka
ubogiego w komórki, ale z licznymi włóknami, czyli twardego (fibroma durum). W utkaniu włókniaka dominują włókna kolagenowe, a w mniejszej ilości spotyka się włókna sprężyste i włókna srebrochłonne (siateczkowe). Włókna przebiegają faliście lub wirowo i mogą ulegać zwyrodnieniu szklistemu. W podścielisku nowotworu znajduje się zmienna ilość naczyń krwionośnych. „
Włókniaki obserwuje się właściwie w każdym miejscu organizmu, ale najczęściej w powłokach skórnych, przy czym należy zaznaczyć, że nie zawsze mają one postać guza ostrookonturowanego, ale są to rozrosty różnokształtne. W błonie śluzowej nowotwór ma często postać polipa ( polyposum) lub
uszypułowaną ( fibromapendulum).
Włókniak może ulec zwapnieniu ( fibrocalcificans), skostnieniu (f. ossifi-cans), szkliwieniu (f. hyaloideum), skamienieniu (f. petrificans), ześluzowaceniu (f. myxomatosum), obrzękowi (f. oedematosum) lub dochodzi do wytworzenia rozstrzeni naczyń krwionośnych i chłonnych (f. teleangiectaticum s. caverno-sum). Wskutek rozpadu i rozmiękania miąższu mogą powstać w nowotworze drobne torbiele (fibroma cysticum).
Czasem obok utkania łącznotkankowego spotyka się tkankę tłuszczową, śluzową, kostną lub gruczołową i wówczas mówimy o nowotworze mieszanym o odpowiednich nazwach: fibrolipoma, fibromyxoma, fibroosłeoma, fibroadeno-ma. Obecność licznych włókniaków nosi miano włókniakowatości ( universalis).
Złośliwą formą włókniaka jest włókniak mięsakowy (fibrosarcoma).
108