img106

7. Okoliczności uchylające odpowiedzialność kamą

sienie tajemnicy korespondencji). Uchylenie przestępności wynika z zasady, że to, co jest dozwolone przez prawo, nic może być zarazem bezprawiem (zasada niesprzcczności systemu prawnego).

Uprawnienia i obowiązki wynikają z różnorodnych, w szczególności dotyczących funkcjonariuszy publicznych, przepisów prawa. Określamy je jako kontratyp pozakodeksowy, gdyż spełniać muszą wspólne dla wszystkich warunki. Warunkami tymi są:

1)    kompetencja rzeczowa i miejscowa podmiotu do dokonania określonej czynności (np. tylko sąd lub prokurator prowadzący sprawę może wydać po-

konlrolę i utrwalenie rozmów telefonicznych — zob. art. 220 i art. 237 k.p.k.);

2)    istnienie określonej prawem podstawy prawnej i faktycznej dokonania danej czynności (np. określonych w art. 258 k.p.k. podstaw tymczasowego aresz-

3)    realizacja czynności służbowej w sposób zgodny z warunkami określonymi przez odpowiednie przepisy prawa (np. sposób przeszukania, zajęcia rzeczy i kontroli rozmów telefonicznych zgodny z przepisami k.p.k.).

Naruszenie warunków legalności czynności opartych na uprawnieniach lub obowiązkach powoduje, że czynności te z prawnych przekształcają się w bezprawne. W wypadku nadużycia prawa, gdy dokonana czynność stanowi bezpośredni zamach na istotne dobro człowieka, dopuszczalna staje się obrona konieczna. Dodać należy, że zawinione nadużycie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków pizez funkcjonariusza publicznego popełnione na szkodę interesu publicznego lub prywatnego jest przestępstwem penalizowanym w art. 231 § 1-3 k.k.

6. Zgoda pokrzywdzonego

Zgoda pokrzywdzonego (dysponenta dobrem) jest elementem niektórych _; kontratypów (zabieg leczniczy, aborcja, udział w eksperymencie), a także może , być rozpatrywana jako odrębny kontratyp uchylający bezprawność czynu. _: Zależy to jednak od charakteru dobra, na którego naruszenie pokrzywdzony i wyraża zgodę. Istnieją dobra, którymi jednostka może swobodnie dysponować, oraz dobra, które podlegają ochronie prawa karnego bez względu na wolę pokrzywdzonego. Do tych drugich należą w szczególności: życie i zdrowie w zakresie ochrony przed ciężkimi uszkodzeniami. Dlatego też zabójstwo na żądanie i pod wpływem współczucia jest karalne, aczkolwiek w sposób zlago-; dzony (art. 150 k.k.).

Przy ustaleniu dóbr, którymi jednostka może dysponować, kryterium pomoc-1 niczc stanowi okoliczność, że naruszenie dobra jest ścigane z oskarżenia prywatnego lub na wniosek pokrzywdzonego (np. zniesławienie, zniewaga, zgwał-1 cenie, naruszenie miru domowego). Na tym jednak swoboda dyspozycji dobrem