img108

92 VI. Okoliczności uchylające odpowiedzialność kamą

Podstawą odpowiedzialności lekarza są przede wszystkim błędy w sztuce lekarskiej, które powodują skutki w zakresie życia lub zdrowia (w tym skutki śmiertelne). Jest to kwestia nad wyraz sporna, a jej rozstrzyganie musi się opierać każdorazowo na opiniach biegłych w danej dziedzinie. Wobec częstej rozbieżności opinii, wynikającej z różnych szkół i metod leczniczych, oprócz kryterium „błędu w sztuce” akcentuje się obecnie kryterium „zawinionego czynu lekarza” (bliżej M. Nesterowicz, Prawo medyczne, wyd. IV, Toruń 2000).

Szczególnym rodzajem zabiegu leczniczego jest eksperyment leczniczy. Eksperyment taki podlega rygorom zabiegów leczniczych. Z eksperymentem tym nie wiążą się zakazy ustawowe, skoro jego celem jest wyłącznie ratowanie życia lub zdrowia konkretnej osoby. Inna ocena i rygory dotyczą eksperymentów medyczno-poznawczych, które mają na celu uzyskanie określonej wiedzy. Eksperymenty takie muszą być rozpatrywane w ramach warunków dopuszczalności eksperymentu, z czym wiążą się omówione już ograniczenia i zakazy (zob. art. 27 § 1-3 k.k.).

Do zabiegów leczniczych nic zalicza się aborcji, gdyż najczęściej nie chodzi tu o leczenie stanu chorobowego, lecz o przerwanie ciąży prawidłowo rozwijającej się w organizmie kobiety.

Obowiązująca w czasach PRL ustawa o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z 27 kwietnia 1956 r. legalizowała aborcję, gdy:

1)    przemawiały za tym wskazania lekarskie (zagrożenie życia lub zdrowia matki, poważne zniekształcenia lub upośledzenie płodu);

2)    ciąża była wynikiem przestępstwa;

3)    za przerwaniem ciąży przemawiała szczególnie trudna sytuacja życiowa kobiety ciężarnej, przy czym według rozporządzenia wykonawczego z 1959 r. do ustalenia tej przesłanki wystarczyło wiarygodne oświadczenie kobiety ciężarnej, że znajduje się w szczególnie trudnych warunkach.

Wymieniona ustawa stała się przedmiotem ostrej krytyki jako zbyt liberalna, a w efekcie podważająca ochronę życia.

j

Uchwalona 7 stycznia 1993 r. nowa ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży legalizuje aborcję, gdy:

1)    utrzymanie ciąży stwarza zagrożenie poważnego niebezpieczeństwa dl życia lub zdrowia kobiety;

2)    stwierdzono ciężkie i nieodwracalne uszkodzenie płodu albo nieuleczalną chorobę zagrażającą jego życiu;

3)    ciąża jest wynikiem czynu zabronionego (art. 4a § 1 cyt. ustawy).

^s

Ustawa wprowadziła wymaganie stwierdzenia przesłanek aborcji (pkt 1 i 2 orzeczeniem dwóch lekarzy innych niż lekarz wykonujący zabieg, jak równi zezwoliła na dokonanie takich zabiegów jedynie w publicznych zakładać