img226 (19)

X(> 2. PODSTAWY PSZCZI I NICTWA

jednej nocy mogą większą jego część zbudować i zaczerwić. Inne miejsca gniazdowania są to niedostępne występy skalne lub gzymsy na budynkach w miastach. Woyke naliczył na pałacu maharadży w Maysore (Indie) 70 gniazd A.dorsata.

Budowę pojedynczego plastra pszczoły rozpoczynają od środkowej ściany - tak jak u A.mellifera i A.cerana. Komórki są wtórnie budowane na ścianie, z osią skierowaną lekko ku górze. Plaster jest mniej lub bardziej podobny w formie do półksiężyca, czy klina, w odcinku miodni jest szeroki do 15-20 cm, w części gniazdowej - zaledwie 3,5 cm (Ryc. 2.1.2.4.b.).

Plaster jest szeroko-niski, co oznacza, iż zawsze zamocowywany jest do gałęzi swą dłuższą krawędzią. Wielkość plastra zależy oczywiście od siły rodziny i waha się od 0,1 do ponad 1,0 m². Średnia wielkość 12 pomierzonych

Ryc. 2.1.2.4.b. Klinowaty plaster jest większy od dr Gudrun Koeniger (wg N. Koeniger)

plastrów na Filipinach wynosiła 0,32 m², ze średnią liczbą komórek 23.000. Pyłek gromadzony jest w odcinku plastra pomiędzy miodnią a komórkami z czerwiem. Do wszystkich celów używane są komórki o jednakowej wielkości. Do gromadzenia miodu pszczoły wydłużają ściany komórek; wzór ten w pełni odpowiada zachowaniu naszych pszczół.

Średnia liczebność rodziny wynosi około 37.000 osobników i w niektórych przypadkach może oczywiście być znacznie większa. Różne są dane co do wielkości gromadzonego przez rodziny miodu. Najczęściej podawane wartości to 20-50 kg. W Sumatrze jednak od dobrych rodzin uzyskiwano zaledwie 10-15 kg z jednego miodobrania. Warto podkreślić, iż A.dorsata jest największym producentem miodu w Azji, znacznie wyprzedzając pod tym względem inne gatunki. W Indiach pozyskuje się od tego gatunku ok. 80% spożywanego miodu.

Pewien problem stanowi stabilność tego ogromnego plastra w eksponowanym miejscu. Masa rodziny jest duża, same pszczoły ważą około 5-10 kg (6.500 robotnic/1 kg), do tego doliczyć należy czerw i zapasy. Urwaniu tego plastra przeciwdziała szerokie jego zaczepienie do gałęzi (2.000 cm² przy dużym plastrze), bezpośrednie składowanie miodu oraz zawieszanie się pszczół na zamocowaniu plastra. Mimo to obserwowano plastry uszkodzone przez tajfun. Wosk tego gatunku ma szczególny skład chemiczny i niską temperaturę topnienia.

Odpowiednio do wyraźnego podziału plastra na część magazynową (z głębokimi komórkami) i rodnię, istnieje także podział w grupach robotnic z różnymi zadaniami:

-    Pielęgnowanie gniazda. Na plastrze znajduje się grupa robotnic, która tak samo jak u wszystkich innych znanych ras zajmuje się zadaniami w gnieździć -czyszczą komórki, przerabiają miód i składają go do komórek, regulują mikroklimat, budują plastry i pielęgnują czerw.

-    Stosowanie zasłony ochronnej. W nie niepokojonej rodzinie nie można niczego zobaczyć, poza zwisającymi pszczołami, w formie grona pszczół, żadnego śladu plastra. 80-90% pszczół w rodzinie uczestniczy w tworzeniu grona, które otacza plaster jak wielowarstwowe futerko. Pszczoły grona pozostają w kontakcie. Najwyżej umiejscowione wiszą u góry, po obu stronach komórek miodowych. Pomiędzy plastrem, a warstwą pszczół pozostaje 1-2 cm wolnej przestrzeni. Jest ona niezbędna do wykonywania wszelkich ruchów pszczół gniazdowych, także do wentylacji i regulowania temperatury gniazda (Ryc. 2.I.2.4.C.).

Pszczoły wiszą głowami do góry, ściśle równolegle odchylone 5° w stosunku do pionu, dokładnie jak dachówki na dachu, z rozstawionymi skrzydłami (warstwa zewnętrzna -Ryc. 2.1.2.4.d.). W ten sposób głowy są nieco schowane w głąb gniazda, a odwłoki wyeksponowane. W stanie spokoju pszczoły warstwy zewnętrznej siedzą zupełnie bez ruchu. Odbijające promienie słoneczne skrzydła istotnie przyczyniają się do termoregulacji.

W dolnej części warstwy zewnętrznej ustawienie pszczół w czasie lotów zmienia się na nieregularne, głowy pszczół zwracają się na

zewnątrz; istnieje tu stałe poruszenie, wywo- „    . „ . .    _ ,    .    ,

,    .    .    ...    Ryc. 2.1.2.4.C. Schemat gniazda psz-

ływane przez wylatujące i przylatuiące pszczo- , _1U . . _n ,    ,    ,

^J 1    J v .    czoły olbrzymiej. Pod zasłoną ochron-

ły. Ia aktywna część pełni funkcję „ust rodziny, _ną t₀czy się normalne życie rodziny które utrzymują" kontakt ze światem zewnętrz- (_Wg Ruttncra)