img280 (7)

96 Druidzi

słońca Ra powstał z chaosu wymawiając swoje imię - jest to dobry przykład na potęgę Słowa, do którego jeszcze wrócimy. Tworzenie poprzez nazywanie pojawia się także w irlandzkiej mitologii: Leabhar Gabhala (Księga podbojów) starannie wymienia tych, którzy pierwszy raz zdobyli kraj, zbudowali dom, uprawiali ziemię, warzyli miód, czy nawet wyrabiali masło. Inny egipski mit o stworzeniu wspomina boga Atuma, który stojąc na kopcu wśród pierwotnych wód zrodził z siebie innych bogów. W tradycji judeo-chrześcijańskiej doskonale znany jest z Księgi Rodzaju mit o stworzeniu świata przez Boga Jahwe w ciągu siedmiu dni. Najwcześniejszy grecki mit o stworzeniu zawarty jest w Teogonii Hezjoda, gdzie Prometeusz stworzył pierwszego mężczyznę i kobietę z ziemi zmieszanej z wodą.

Problem z interpretacją mitów celtyckich polega na tym, że zapisywali je chrześcijańscy mnisi, którzy starali się za wszelką cenę pogodzić je z hebrajskimi mitami o stworzeniu. W rezultacie mamy tu hebrajskiego Boga tworzącego świat, ale niestety nie zachowały się oryginalne celtyckie mity dotyczące stworzenia. Najstarszą rodzimą księgą o początkach jest oczywiście Leabhar Gabhala (Księga podbojów), gdzie znajduje się opis pięciu najazdów na Irlandię, które dają początek wszystkim sztukom, rzemiosłom i całej wiedzy.

Pierwszego najazdu dokonała Cesair, córka Bitha, który był synem biblijnego Noego. Noe odmówił Bithowi miejsca w Arce. Wówczas Cesair poradziła mu, by sporządził posąg bożka. Bith i jego towarzysze Fintan i Ladra postawili posąg, a bóstwo kazało im zbudować drugą arkę i szukać w niej schronienia. Nie potrafiło im jednak powiedzieć, kiedy nadejdzie Potop. Po zbudowaniu arki Bith, Cesair i towarzysze żeglowali po morzach, a po siedmiu latach dotarli do wybrzeży Irlandii. Cesair została żoną Fintana, lecz ten ją opuścił. Nadszedł Potop, podczas którego Cesair, Bith i ich słudzy utonęli, Fintan jednak przeżył, ponieważ przemienił się w łososia. Można dostrzec w tej opowieści pewne podobieństwo do indyjskiej historii o ocaleniu boga Manu w czasie potopu przez wielką rybę. Nie jest to jednak mit o stworzeniu, lecz raczej o powtórnych narodzinach.

Według cytowanej już pracy MacCullocha:

Niektóre wierzenia ludowe dotyczące pochodzenia różnych fragmentów otaczającego świata przypominają pierwotne mity kosmogoniczne i można traktować je jako zachowaną pamięć po tych mitach, być może nauczanych przez druidów. I tak morze, rzeka i źródła powstały z moczu olbrzyma, wróżki lub świętego albo z ich potu czy krwi. Wyspy to skały rzucone w morze przez olbrzymów, góry powstały z ziemi przez nich wykopanej. Źródła wytrysnęły z krwi męczenników lub za dotknięciem czarodziejskiej różdżki. Morze powstało z magicznej beczułki danej kobiecie przez Boga. Po odszpun-towaniu woda nie przestawała wypływać, aż pokryła ziemię...

Liczne historie opowiadają o powstaniu równin, gór i innych elementów krajobrazu, zwłaszcza w czasach drugiego podboju, dokonanego przez Part-holóna, i trzeciego podboju, pod wodzą Nemeda. Zarówno Partholón, jak i Nemed są potomkami Magoga, syna Jafeta. Chrześcijańscy skrybowie wybrali na przodka Jafeta, ponieważ był on jednym z trzech synów Noego. Siedmiu synów Jafeta osiedliło się na „wyspie pogan” (Księga Rodzaju 10,5)¹. Partholón i Nemed dokonali oddzielnych podbojów Irlandii, ale obydwaj spotkali tam Fomorian, ucieleśnienie zła z irlandzkich mitów. Nazwa Fomorianie oznacza „podmorskich mieszkańców”, co jednak ciekawe, brak podań na temat ich pochodzenia. Partholón i jego ludzie umarli na skutek zarazy, Nemed zginął, a jego towarzysze się rozproszyli. Dopiero gdy podboju dokonały Dzieci bogini Danu, udało im się w drugiej bitwie na równinie Magh Tuireadh pokonać Fomorian.

To właśnie w opowieści o bogini-matce Danu i jej dzieciach, Tuatha De Danaan, możemy dostrzec, choć tylko we fragmencie, celtycki mit o pochodzeniu. W większości religii świata występuje postać bogini-matki. Jak zauważył profesor Markale: „Religia druidów nie jest od tej reguły wyjątkiem. W tej mitologii, jak we wszystkich innych mitologiach, występuje postać bogini-matki”. Imię bogini Danu pojawia się także w nazwie Dunaju, rzeki, w której górnym biegu rozwijała się na początku pierwszego tysiąclecia p.n.e. cywilizacja celtycka. Wydaje się, że jest ona spokrewniona z sanskryckim słowem Dana, „wody niebios”. Można tu także przytoczyć nazwy kilku innych rzek: Don przepływający przez Durham i Yorkshire oraz rzeki Don w Szkocji i we Francji. Ponownie spotykamy się tu z podobieństwem do mitologii indyjskiej, albowiem według Rigwedy, Aditi jest nie tylko boginią-matką, lecz również nazwą mitycznej rzeki, źródła wszystkich wód świata. Czy należy sądzić, że we wczesnym świecie celtyckim podobne miejsce zajmował Dunaj, rzeka bogini-matki Danu, niosąca „wodę niebios”? Miejsce, które do dziś zajmuje w Indiach Ganges? W mitologii indyjskiej Ganga była niebiańskim uosobieniem rzeki, później została jedną z żon Śiwy. Jak zauważył John Campbell:

Ideę świętej rzeki, Jordanu, którego wody płyną z niebios, można przekształcić w pojęcie niewyczerpanej łaski pochodzącej od boga, wypływającej bez końca z jakiegoś źródła. W Indiach same źródła Gangesu, położone wysoko w Himalajach, uważane są za miejsce święte.

Wśród bardów starożytnej Irlandii powszechne było przekonanie, że brzeg rzeki, skraj wody były miejscami, gdzie ujawniała się eicse, czyli mądrość, wiedza i poezja. Słowo to oznacza również wróżby.

Danu, a właściwie jej dzieci, po przybyciu do Irlandii muszą walczyć przeciwko złym Fomorianom, których boginią-matką jest Domnu. Co istotne, imię Domnu oznacza nie tylko świat, ale również morskie głębiny. W irlandzkich

1

Księga Rodzaju 10,5 wspomina jedynie, że „od nich pochodzą mieszkańcy wybrzeży i wysp” (przyp. tłum.).