img894 (2)

1.6. Wstępne uwagi o transkrybowaniu tekstów

Posługiwanie się zapisem ortograficznym w badaniach fonetycznych byłoby niewygodne przede wszystkim ze względu na rozbieżności między mową a pismem. Sama znajomość alfabetu fonetycznego nie gwarantuje jednak poprawnego transkrybowania tekstów. Umożliwia ona bowiem jedynie właściwy zapis wymowy bardzo prostych, najczęściej izolowanych wyrazów, których fonetyka zgadza się z ortografią. Nie pozwala natomiast uchwycić szeregu zjawisk zachodzących w żywej mowie, które wykraczają poza artykulację pojedynczych głosek czy wyrazów. Aby poprawnie transkrybować teksty, należy konsekwentnie i systematycznie poznawać wszelkie procesy fonetyczne, a przede wszystkim rozwijać świadomość rozbieżności między ortografią a fonetyką, a co za tym idzie, należy rozumieć konieczność odstępowania od przyzwyczajeń notacyjnych uświęconych długoletnimi zwyczajami posługiwania się samym tylko zapisem ortograficznym. Omówienie przyczyn wszystkich wzmiankowanych rozbieżności nie wydaje się możliwe w tym właśnie miejscu. W wielu wypadkach wymagałoby to bowiem obszernego komentarza i uprzedzenia toku dalszych szczegółowych analiz. Ograniczę się więc tutaj jedynie do odnotowania najogólniejszych zasad transkrypcji fonetycznej i przedyskutowania fonetycznego statusu litery i. Transkrybując teksty, pamiętajmy zatem:

1.    Początek i kohiec zapisu 'fonetycznego oznaczamy nawiasem kwadratowym, por.:

Ewa ma kota. — [eva ma kota]

Adam chce spać. — [adam xce spać]

2.    W zapisie fonetycznym nie stosujemy wielkich liter, por.:

Marek — [marek]

Paweł — [paveu]

3.    W transkrypcji fonetycznej nie stosujemy żadnych znaków interpunkcyjnych. Pauzę po zakończonej wypowiedzi sygnalizujemy za pomocą dwóch pionowych kresek, por.:

Ewa ma kota. Adam ma psa. — [eva ma kota II adam ma psa]

Pauzę wewnątrzwypowiedzeniową sygnalizuje jedna pionowa kreska,

por.:

Ewa ma psa, kota i rower. — [eva ma psa i kota i rover]

4.    W transkrypcji fonetycznej pojawi się znak samogłoski [i] jedynie wtedy, gdy odpowiada mu litera i pełniąca funkcję zgłoskotwórczą, co jest możliwe w czterech następujących wypadkach:

a) litera i występuje na początku wyrazu — wówczas jest ona jedynie ortograficznym ekwiwalentem sylabicznego dźwięku samogłoskowego [i], por.:

i--. [i.]

ile — i + le — [ile]

Irena — / + re + na — [ irena| i Ula — i + gła — [igua]

b)    litera i występuje po symbolu oznaczającym inną samogłoskę — wów-i /as i także jest jedynie ortograficznym odpowiednikiem sylabicznego dźwięku ..iiiiogłoskowego [i]:

znak dźwięku samogłoskowego + i -► [samogłoska + i], por.:

Korei — Ko + re + i — [korei]

moi — mo + i — [moi]

zaimek — za + i + mek — [zaimek]

c)    litera i występuje na końcu wyrazu po symbolu oznaczającym spółgłoskę - wówczas i jest ortograficznym ekwiwalentem sylabicznego dźwięku Mimogłoskowego, ale jednocześnie sygnalizuje zmiękczenie lub miękkość popi/edzającej je spółgłoski:

spółgłoska + i -► [-spółgłoska’ + i], por.:

Zosi — Zo + si — [zośi] słoni — sło + ni — [suońi] nogi — no + gi — [nog’i]

d)    litera i występuje w obustronnym sąsiedztwie symboli oznaczających -.polgloski — wówczas i jest ortograficznym ekwiwalentem sylabicznego d/więku samogłoskowego i jednocześnie sygnalizuje zmiękczenie (miękkość) poprzedzającej je spółgłoski:

spółgłoska + i + spółgłoska -► [-spółgłoska’ + i + spółgłoska], por.:

kino — ki + no — [k’ino] lisek — li + sek — [l’isek] miły — mi + ły — [m’iuy]

ś. Połączenia literowe si, zi, ci, dzi występujące przed symbolem oznaczała* ym dźwięk samogłoskowy realizowane są zgodnie z następującymi schema-Iiiiiii:

si + samogłoska -► [ś] + [samogłoska]

ei + samogłoska —-► [ć] + [samogłoska]

dzi + samogłoska -► [3] + [samogłoska]

zi + samogłoska -- [ź] + [samogłoska], por.:

siano — [śano] cień — [ćeń] dziecko — [3ecko] zioła — [źóua]

(i. Połączenie literowe ni występujące przed symbolem oznaczającym d/więk samogłoskowy może być realizowane na jeden spośród dwóch następu-|.|* yi li sposobów:

[ń + samogłoska]

ni + samogłoska

[ń + i + samogłoska], por.:

II