img969 (3)

Levi-Strauss

celem, jaki sobie stawia, jest raczej dotarcie do prawd dotyczących umysłu ludzkiego niż ustalenie faktów na temat organizacji pojedynczych społeczeństw czy ich kategorii. Jest to różnica zasadnicza.

Malinowski cieszył się w swoim czasie sławą z trzech powodów. Wśród szerokiej publiczności znany był jako prorok „wolnej miłości”. Jego opisy ekscentrycznych obyczajów seksualnych wyspiarzy triobriandzkich -wedle obecnych norm dalekie od nieprzyzwoitości -uważano niemal za pornografię. Wśród kolegów antropologów był wielbiony z dwu innych powodów: po pierwsze - ze względu na nowatorstwo jego metody badań terenowych, dziś stosowanej już powszechnie, po drugie - ze względu na tezy stworzonej przez niego odmiany funkcjonalizmu, będącej uproszczoną, mechanicy-styczną teorią socjologiczną, której obecnie nikt nie traktuje zbyt serio.

Dokonania Levi-Straussa są zupełnie odmienne. Od samego początku swej kariery był on klasycznym uczonym intelektualistą. Poza tym, że w Smutku tropików (1955, I polskie wydanie 1960) zamieścił kilka wdzięcznych zdjęć roznegliżowanych dam znad Amazonki, stronił od tanich chwytów, po które sięgał czasem Malinowski, choćby nadając jednej ze swych prac o Triobriandczykach tytuł: Życie seksualne dzikich.

W porównaniu z osiągnięciami Malinowskiego badania terenowe przeprowadzone przez Levi-Straussa mają umiarkowaną wartość. Najbardziej charakterystyczną cechą jego książek, zarówno w wersji francuskiej, jak i angielskiej, jest niezrozumiałość; teorie socjologiczne Levi-Straussa łączą w sobie trudną do przeniknięcia zawiłość z przytłaczającą erudycją. Niektórzy czytelnicy jego prac skłonni są nawet posądzać autora o hochsztaplerstwo intelektualne. Nawet obecnie, mimo tak ogromnego autorytetu, Levi-Strauss ma w środowisku naukowym znacznie więcej krytyków niż uczniów. Niemniej jednak jego ranga naukowa jest niepodważalna. Levi-Strauss jest ceniony nie tyle ze względu na nowatorski charakter głoszonych przez niego idei, ile ze względu na śmiałą pomysłowość, z jaką stara się je stosować. Zaproponował on bowiem nowe

Sylwetka uczonego

sposoby interpretacji dobrze znanych faktów i sama jego metoda jest ciekawsza od praktycznych rezultatów, które przyniosło jej stosowanie.

Metoda ta jest metodą jednocześnie lingwistyczną i antropologiczną, wzbudzającą żywe zainteresowanie wśród naukowców z różnych dziedzin, badaczy literatury, polityki, filozofii starożytnej, teologii czy sztuki. Zadaniem niniejszej książki jest wskazanie, dlaczego tak właśnie się stało. Ale najpierw muszę się przyznać do pewnego osobistego uprzedzenia.

Sam byłem kiedyś uczniem Malinowskiego i w dalszym ciągu w głębi serca jestem „funkcjonalistą”, mimo że zdaję sobie sprawę z pewnych ograniczeń stworzonej przez Malinowskiego teorii. A chociaż zdarzało mi się używać „strukturalnych” metod Levi--Straussa do wyjaśnienia określonych cech pewnych systemów kulturowych, to różnica między ogólnym stanowiskiem Levi-Straussa i moim jest bardzo duża. Ta różnica punktów widzenia będzie musiała ujawnić się na stronach niniejszej książki. Głównym moim zadaniem jest przedstawienie metod i poglądów Levi--Straussa, a nie moich własnych komentarzy na ten temat; nie mogę jednak zachować pozycji neutralnego obserwatora.

Przyjąłem sobie za cel prezentację poglądów Levi--Straussa, a nie jego biografii. Ale bibliografia prac tego uczonego, z których pierwsza pojawiła się w roku 1936, obejmuje już dziesięć książek oraz ponad sto poważnych artykułów, zamiar mój jest więc trudny do zrealizowania¹. Prezentując taki dorobek, nie sposób uniknąć pewnych zniekształceń, a ja mam zamiar sytuację jeszcze pogorszyć ignorując chronologię. Zacznę od środka i będę się posuwał jednocześnie naprzód i do tyłu. A oto moje uzasadnienie tej dziwacznej metody, wymagającej przecież wyjaśnienia.

19

1

Od czasu, kiedy Leach pisał swój tekst, liczba książek Levi--Straussa wzrosła do 18, a ponadto ukazało się jeszcze 5 (w tym wywiady) przygotowanych we współpracy z innymi autorami; zob. Bibliografia (przyp. JAL).