skanowanie0077

232

się celem samym w sobie. Autonomizacja może też prowadzić do konfliktów między poszczególnymi pionami.

Z przedstawionej charakterystyki struktur liniowej i funkcjonalnej wynika, że ich zalety i wady są w pewnym sensie przeciwstawne. Stąd też poszukiwania rozwiązań praktycznych poszły w kierunku rozwiązań pośrednich, które pozwalałyby wykorzystać zalety obu typów, a równocześnie w możliwym do osiągnięcia stopniu uniknąć ich wad.

Takim rozwiązaniem jest • struktura sztabowo-liniowa zwana też linio wo-sztabową.. Jest ona oparta na przewadze stosunków hierarchicznego podporządkowania i więzi służbowych, tak jak struktura liniowa, ale równocześnie dopuszcza stosunki zależności funkcjonalnej. Te ostatnie nie rozbijają jednak, jak w strukturze funkcjonalnej, jedności kierowania dzięki zastosowaniu omówionego już (4.2.1) wyodrębnienia „linii i sztabu" w podsystemie zarządzania organizacją. Zasadę budowy tego typu struktury ilustruje wykres z rys. 4.3.

Jak widać, podstawowe znaczenie mają w tej strukturze stosunki podporządkowania, podobnie jak w strukturze liniowej. Zachowana jest

Sztab

Liniowi

kierownicy

pośredni

Sztaby

Wykonawcy

--więzi służbowe

----więzi funkcjonalne

-    r

Rys. 4.3. Struktura liniowo-sztabowa

Ż3S

też jedność kierowania, bowiem komórki funkcjonalne (sztabowe) mogą wpływać na zachowania wykonawców tylko za pośrednictwem kierowników liniowych. Równocześnie rozbudowane są w tym typie struktury więzi funkcjonalne, które mają różny kierunek i przebieg. Mogą one: 1) pokrywać się z więziami służbowymi i biec w tym samym kierunku (równocześnie podporządkowanie i zależność funkcjonalna); 2) pokrywać się, ale biec w przeciwnym kierunku (podwładny wpływa swymi radami na zachowanie przełożonego); 3) przebiegać niezależnie od więzi służbowych. Ten ostatni przypadek może dotyczyć relacji między stanowiskami i komórkami sztabowymi na różnych szczeblach, a także sytuacji, gdy komórka sztabowa naczelnego kierownika służy nie tylko jemu, ale i kierownikom niższych szczebli.

Struktura liniowo-sztabowa pozwala połączyć zasadę jednolitości kierowania z wykorzystaniem specjalizacji w zarządzaniu. Rolą specjalistów jest wsparcie kierowników liniowych, a nie bezpośrednie oddziaływanie na zachowania wykonawców. Te zalety powodują, że jest to najczęściej spotykana struktura hierarchiczna w praktyce zarządzania organizacjami. Stopień rozbudowy stanowisk i komórek sztabowych oraz więzi funkcjonalnych między elementami struktury może być różny, ale podstawowe elementy „linii i sztabu” można znaleźć w strukturach zdecydowanej większości • organizacji gospodarczych, administracyjnych i innych. L/iczba i znaczenie tych komórek i więzi powodują, że konkretna struktura sztabowa ma więcej cech modelu liniowego lub funkcjonalnego. Poszukiwanie właściwej proporcji między elementami obu modeli prowadzi do minimalizacji wad, jakie mogą one wnosić do struktury sztabowej.

• Podstawowym niebezpieczeństwem zastosowania tego typu struktury jest jej dryfowanie w kierunku struktury funkcjonalnej, wyrażające się rozwojem więzi funkcjonalnych między szczeblami i przeradzaniem się w ich równoległe więzi służbowe. W konsekwencji prowadzi to do podważenia jednolitości kierowania i wystąpienia wszystkich wad struktury funkcjonalnej.

Mimo tego niebezpieczeństwa, jest to typ struktury hierarchicznej, który zarówno teoretycy, jak i praktycy organizacji uważają za najbardziej racjonalny. Ponieważ w Polsce bardzo słabo rozwinięte są zastosowania struktur innych niż hierarchiczne, nieomal w każdej organizacji można napotkać jakąś odmianę struktury liniowo-sztabowej.

4.4.2. STRUKTURY POŚREDNIE

Określenie „struktury pośrednie”, samo w sobie niewiele mówiące, oznacza w tym przypadku struktury wykorzystywane do procesów za-