380,381 (2)

Czynności motoryczne czasami tylko są celem samym w sobie (na przykład w zabawie), natomiast najczęściej pośredniczą w zaspokajaniu potrzeb i realizowaniu zadań bezpośrednio z motoryką nie związanych.

Z tego też względu niepełna sprawność narządu ruchu decyduje o bardzo specyficznym charakterze relacji „dziecko-świat”. Wynika to stąd, że niepełnosprawność będąc przeszkodą w prawidłowym realizowaniu dążeń dziecka powoduje, że jego funkcjonowanie może stać się w mniejszym lub większym stopniu zakłócone.

3.1.1. NIEPRAWIDŁOWOŚCI NARZĄDU RUCHU — ICH GENEZA

I KLASYFIKACJA

Zarówno przyczyny, jak również dynamika oraz symptomatyka nieprawidłowości narządu ruchu są bardzo zróżnicowane. Najbardziej ogólnie, z uwagi na etiologię, nieprawidłowości te podzielić można na wrodzone i nabyte.

Do pierwszej grupy zaliczamy te wady, które spowodowane są czynnikami wewnątrzpochodnymi, takimi jak na przykład zaburzenia w chromosomach, bądź zewnątrzpochodnymi, które uszkadzają rozwijający się płód. Są to takie czynniki, jak: niedotlenienie, wpływy toksyczne (między innymi działanie niektórych leków), infekcje, promieniowanie jonizujące, braki pokarmowe (brak ryboflawiny, witaminy D) i inne.

Jak wykazują badania, okres największej wrażliwości płodu na czynniki zaburzające rozwój narządu ruchu przypada na czwarty tydzień embriogenezy (J. M. Connor 1991).

W. Dega (1984) zwraca uwagę na jeszcze jeden czynnik patologizują-cy funkcjonowanie narządu ruchu. Są him wrodzone, układowe choroby narządu ruchu. Niektóre z nich mają charakter dziedziczny, a ujawniają się w różnym okresie rozwoju człowieka. Kiedy pojawią się w okresie dorastania lub wieku dojrzałym, mimo swej wrodzonej etiologii, z psychologicznego punktu widzenia, czyli od strony konsekwencji dla psychicznego i społecznego funkcjonowania człowieka, są niepełnosprawnościami o charakterze nabytym.

Niepełnosprawność powstała na pewnym etapie życia człowieka (nabyta, stanowiąca drugą grupę nieprawidłowości narządu ruchu) to przede wszystkim skutki urazów, między innymi zniekształcenia po złamaniach, zwichnięciach, uszkodzeniach ścięgien, więzadeł, mięśni i skóry, skostnienia okołostawowe, przykurcze, martwice kości, amputacje, a także niepełnosprawność spowodowana czynnikami chorobowymi.

Trudno znaleźć w literaturze medycznej jednoznaczną klasyfikację uszkodzeń spowodowanych chorobami, co jest konsekwencją zróżnicowania zastosowanych kryteriów podziału i niemożnością rozłącznego ich potraktowania.

Jednym z kryteriów jest podobieństwo przebiegu chorób i ich etiologii.¹ Z tego punktu widzenia można mówić o:

—    chorobach i zniekształceniach narządu ruchu na tle procesów zapalnych,

—    nowotworach i nowotworopochodnych zmianach kości i tkanek miękkich narządu ruchu,

—    porażeniach i niedowładach w przebiegu chorób kręgosłupa i rdzenia kręgowego oraz uszkodzeniach mózgu,

—    chorobach reumatoidalnych i innych (W. Dega 1984).

Innym kryterium mogą być choroby poszczególnych układów narządu ruchu. Wyróżnia się wtedy choroby:

—    układu kostnego (np. nowotwory kości),

—    układu stawowego (np. zmiany zwyrodnieniowo-zniekształcające stawów),

—    układu mięśniowego (np. dystrofie mięśniowe),

—    układu naczyniowego (np. nowotwory tkanki naczyniowej),

—    układu nerwowego (np. uszkodzenia splotów nerwowych czy nerwów obwodowych).

Niektórzy z autorów (I. Kaiser-Grodecka 1987) klasyfikują uszkodzenia aparatu ruchowego w następujący sposób:

—    dysfunkcje pochodzenia mózgowego, np. dziecięce porażenie mózgowe, spastyczne i wiotkie porażenia oraz niedowłady po wylewach do mózgu, zespoły ruchów mimowolnych i zaburzenia koordynacji ruchowej,

—    dysfunkcje pochodzenia rdzeniowego będące następstwem np. choroby Heinego-Medina, rozszczepu kręgosłupa, urazów kręgosłupa i rdzenia, postępującego zaniku mięśni,

—    dysfunkcje układu kostno-stawowego, takie jak zwichnięcie stawu biodrowego, nieprawidłowości w obrębie stóp czy kolan, schorzenia reumatyczne,

—    braki kończyn, wrodzone lub na skutek amputacji.

381

1

Etiologia to pojęcie wywodzące się z języka medycznego i oznaczające naukę o przyczynach chorób.