IMG12 (15)

10 A. MICKIEWICZ

i żeby się kłóciły z sobą, a tak nie połączą się z sobą przeciwko nam.

Zawołali tedy do łudzi rycerskich: Po co macie chodzić do Ziemi Świętej, daleko jest; bijcie się lepiej jedni z drugimi. A Filozofowie dowodzili zaraz, iż głupstwem jest wojować za Wiarę, iso Królowie tedy wyrzekłszy się Chrystusa porobili nowe bogi, bałwany, i postawili je przed obliczem .Narodów, i kazali im kłaniać się i bić się za nie.

I tak zrobili królowie dla Francuzów bałwana, i nazwali go H pno r. a był to ten sam bałwan, który za czasów pogańskich nazywał się cielcem złotym.

Zaś Hiszpanom zrobił król bałwana, którego nazwał Preponderencją polityczną albo Influencją polityczną, czyli mocą i wła-¹⁴⁰ dzą, a był to ten sam bałwan, który Asyryjczykowie czcili pod imieniem Baala, a Filistynowie pod imie-

w. 128 Filozofowie — przedstawiciele racjonalizmu XVIII-wiecz-nego, potępianego przez Mickiewicza, ww. ISO—131 porobili nowe bogi, bałwany — por. Kol. 3, 5, w. 134 Honor — Mickiewicz piętnuje honor w tym znaczeniu, jakie miał on wedle feudalnych pojęć moralno-obyczajowych. Za teoretyka tak rozumianego honoru uważał Mickiewicz Montesquieu'go, którego wymienił z tej racji w odczycie

0    duchu narodowym.

ww. 135—136 cielec zloty — bałwan, któremu Żydzi oddawali j czcić podczas ucieczki z Egiptu (2 Moj. 32, 4). v ww. 138—139 Preponderencją (z franc.) — przewaga; Influencją (z franc.) — wpływ.

w, 141 Baal — pan, właściciel; nazwa różnych bóstw Fenicjan

1    innych starożytnych ludów seipickich, m. in. Asyryjczyków. Prorocy Starego testamentu wyrażenia „służyć Baalowi" używali na określenie bałwochwalców. Wszystkie dalej wymienione nazwy bóstw starożytnych zaczerpnięte są również z Biblii.

mieniem Dagona, a Rzymianie pod imieniem Jowisza.

A zaś Anglikom zrobił król bałwana, którego nazwał Panowaniem na morzu i Handlem, a był to ten sam bałwan, który się nazywał dawniej Mamonem.

A zaś Niemcom zrobiono bałwana, który się nazywał Brodsinn, czyli Dobrybyt, a był to i5# ten sam bałwan, który się nazywał dawniej Molochem i Komusem_v

I kłaniały się ludy bałwanom swoim.

I rzekł król Francuzom: Powstańcie, a bijcie się za Honor.

Powstali więc i bili się lat pięćset.

A król angielski rzekł: Powstańcie, a bijcie się za Mamona.

Powstali więc i bili się przez lat pięćset A inne też Narody biły się, każdy za bałwana swego. u» I zapomniały Narody, iż od jednego pochodzą Ojca, i rzekł Anglik: Ojcem moim jest okręt,

w. 142 Dagon — hebrajska nazwa filistyńskiego boga zbóż. ww. 145—146 Panowaniem na morzu i Handlem — charakterystyka rozwoju Anglii w w. XVII—XVIII jako wielkiego mo_: carstwa morskiego i kolonialnego, w. 147 Mamon (starohebr.) — zysk; nazwa syryjskiego bożka bogactwa pieniężnego. W Nowym Testamencie wymieniany jako symbol bogactwa i chciwości (Mat. 6, 24; Łuk. 16, 9, II, 13). w. 149 Brodsinn — tyle co Brotsinn, słowo utworzone przez Mickiewicza z niemieckiego Brot (chleb) i Sinn (zmysł, sens); tu ma oznaczać zamiłowanie do dobrobytu, ww 150—151 Moloch — bóg Ammonitów. Wspominany w Starym Testamencie jako bałwan, któremu składano ofiary z ludzi; Komuś (właściwie Kemosz, Chamos) — główny bóg Moa-.bitów, odpowiadający Molochowi Ammonitów. w. 155 bili się lat pięćset — mowa o wielowiekowej rywalizacji angielsko-francuskiej.