IMG69 (3)

2. Wykrywanie szkodników i ich identyfikacja

Podstawową i pierwszą czynnością z zakresu ochrony lasu przed owadami jest wykrv wanie szkodników i ich identyfikacja. Dopiero później podejmuje się procedurę określcie ich stanu ilościowego, a jeszcze później przystępuje do prognozowania zmian liczebno^ w czasie i wreszcie do metod zwalczania.

Sposób wykrywania owadów o dużym znaczeniu gospodarczym, często i powszechnie szkodliwych, określają szczegółowe instrukcje. Wykrywanie jest wówczas z reguły po-łączone z oceną liczebności szkodnika. Często wczesne określenie liczebności szkodliwych owadów i ustalenie tendencji wzrostu tej liczebności może decydować o podjęciu odpowiednich kroków zaradczych upraszczających zabieg zwalczania, który wówczas może być jeszcze wykonany na małej powierzchni.

Do wykrywania szkodników przystępuje się kierując kilkoma przesłankami:

-    przesłanką czasową.

-    zjawiskami Ićnologicznymi.

-    zjawiskami klimatycznymi.

-    potencjalną groźbą gradacji, w przypadku osłabienia drzewostanów na skutek wykonywanych zabiegów gospodarczych lub oddziaływania na las czynników antro-pogcnnych. nie związanych z gospodarką leśną.

Wykrywanie moż.c następować w naturalnych miejscach bytowania owadów lub » miejscach specjalnie przygotowanych, gdzie szkodniki są zwabiane za pomocą różnego rodzaju pułapek (drzewa pułapkowe, przynęty). Umiejscowienie czynności wykrywania określonego gatunku szkodnika lub grupy gatunków o podobnych wymaganiach ekologicznych w czasie jest określone ich stałą porą pojawu w określonym biotopie, miejscu luk powtarzającą się rokrocznie sytuacją, w której obecność szkodnika jest sygnalizowana łatwo zauw ażalnymi uszkodzeniami roślin. Niekiedy ustalenie terminu obserwacji detekcyjnych zależy od innych czynności gospodarczych w lesie. a szczególnie od możliwości zrealizowania zabiegów zwalczania.

Poszukiwania jaj brudnicy mniszki na pniach drzew ma w związku z tym miejsce w październiku, a drzew zaatakowanych przez wgryzające się pod korę cetyńce w kwietniu i maju. drzew zasiedlonych przez rzemlika topolowca w plantacjach topolowych w początkach września. W pierwszym przypadku ustalając termin wykrywania szkodników wychodzimy z założenia. ze w październiku wszystkie jaja brudnicy mniszki zostały już złożone i znajdują się na pniach drzew, w drugim termin ten jest zdeterminowany występowaniem objawów żerów ania, to znaczy wysypywaniem się rdzawych trocinck. w trzecim kierujemy się zasadnością podjęcia natychmiastowych zabiegów ochroniarskich lub hodowlanych w plantacjach topolowych.

Nie u wszy stkich owadów procesy życiowe są tak dokładnie powiązane z porą roku, jak wyżej opisane. Czasem pewne ważne z punktu widzenia ochrony lasu zjawiska ich rozwoju zachodzą szybko i korelują nic tyle z datami, ile z łatwymi do zauważenia zjawiskami Ićnologicznymi. Tak np przechodzenie larw skośnika luzinka z igieł do pączków następuje

na wiosnę, w okresie początków kwitnienia laminy, a termin ten jest najlepszy do podjęcia zwalczania wymienionego szkodnika Rozwój pączków osiki wskazuje na termin poszukiwania pojawiających się rynnie itd.

Bioindykacja. czyli wykorzystanie wskaźników biologicznych do wyznaczania terminu prac lub zaostrzenia czujności w wykrywaniu szkodników, obejmuje też obserwację zmian ilościowych określonej populacji danego gatunku, gdy wcześniej stwierdzono podobne zmiany innego gatunku: gatunku o podobnych wymaganiach ekologicznych albo gatunków warunkujących wzajemnie swe występowanie. Zwykle więc wzrost liczebności opaślika sosnowca w miodnikach sosnowych sygnalizuje zbliżającą się gradację brudnicy mniszki w średmowiekowych i starszych drzewostanach, z kolei zniszczenie aparatu asy-milacyjncgo sosen przez ten ostatni gatunek zapowiada możliwość pojawu szkodników wtórnych, szczególnie cetyńca większego i przy płaszczka granatka.

Przebieg pogody może być dobrym wskaźnikiem podejmowania prac w zakresie wykrywania szkodników. Długotrwale susze zwiększają podatność drzew na występowanie szkodników wtórnych i nakazują podjęcie szczególnej kontroli występowania tych owadów. Cieple zimy sprzyjają pojawom zwójki sosnówcczki. komików, a więc owadów, których przcżywalność w okresie zimowym w dużej mierze zależy od sytuacji termicznej w tym czasie.

Wszelkie zmiany środowiska leśnego pod wpływem działalności człowieka w lesie lub poza lasem prowadzą do zmian liczebności organizmów leśnych. Działalność człowieka niszcząca środowisko oraz zabiegi gospodarcze prowadzone niezgodnie z zasadami inżynierii ekologicznej wywołują zwykle wzrost liczebności szkodliwych fitofagów. Ogniska gradacyjnc szkodników aparatu asymilacyjncgo drzew iglastych tworzą się więc głównie w miejscach dawnego nawet, lecz intensywnego grabienia ściółki, wypasu bydła, pożaru, wielkich zrębów, okresowego oddawania gleb leśnych pod uprawy rolne itd Szkodniki wtórne rozmnażają się szczególnie intensywnie w podobnych warunkach, ale tez pod bezpośrednim wpływem pożarów, oddziaływania zanieczyszczeń przemysłowych powietrza na las, intensywnego żywicowania drzew, nieprawidłowo prowadzonych cięć pielęgnacy i-nych i rębni, braku higieny lasu w miejscach pozyskania drewna (pozostawione pniaki, resztki niekorowanego surowca drzewnego, gałęzie itp.) i pod wpływem innych czynników antropogennych. Pracami kontrolnymi powinny być szczególnie objęte kompleko leśne i drzewostany o zwiększonej przez człowieka dyspozycji chorobowej.

W Polsce stosowano dotychczas w praktyce naziemne metody wykrywania >/kodm ków oparte na rozpoznaniu symptomów ich żerowania lub identyfikacji samych owadow W takich krajach, jak Kanada. Stany Zjednoczone. Rosja, gdzie lasy pokrywają ogromne zwarte przestrzenie, w wykrywaniu występujących w formie gradacyincj owadow lub drzewostanów o silnej dyspozycji chorobowej stosuje się napowietrzne metody ich w\k:s wania. Mogą to być samoloty, helikoptery z obserwatorami lub z aparaturą do wy kom w a nia zdjęć lotniczych stanowiących materiał fotointcrpretacyjny. lub też / aparaturą do w\ konywania zdjęć w podczerwieni, umożliwającą wykrywanie dr/cwoslanow skł.iJ.uącw li się z drzew o zakłóconych czynnościach fizjologicznych. Dla uzyskania takich zdięc meto-dą teledetekcji używa się obecnie obiektów poruszających się w przestrzeni wokot . skicj. Możliwość i potrzeba wykorzystania teledetekcji w służbie ochrony lasu w p»\. obecnie wc wstępnej fazie rozpoznania.

Naziemna identyfikacja szkodników następuje na podstawie ich cech morfolog