IMG33

Latopisca, żc kniaziowie ruscy poszli pomacać Lachom »pneciw Czechom*, nasuwałoby taką myśl, że wyprawa była podjęta wyłącznie tylko przeciw Wra-tysłmtttwi, a nic przeciw królowi niemieckiemu. Nie wynikałoby jednak z tego bynajmniej; iżby Bolesław był zamierzył napaść na Wratysława w jego własnym kraju czeskim, albo zdobyć jakąś część jego państwa. Gdyby tak, toć wyprawa byłaby poszła drogą morawską, koło Grodźca nad Opawą, jak w roku 1061, albo drogą śląską, z Opola na Niemczę, i dalej z biegiem rzeki Niszy w górę ai do Kładzka. Skoro zaś poszła daleko na zachód, aż po za Głogowę, a była jednak skierowana -przeciw Czechom*, toć chyba miała cel polityczny: odbić z rąk Wratysława choćby część marchii łużyckiej np. Budziszyn. Co prawda, żeby nie przesadzić pragmatyzmem, możnaby rozumieć i tak, że była wyprawa poprostu tylko rozbojowa, sama grabież, bez żadnego celu politycznego; bywało takich dosyć; tylko że może nie odpowiadałoby to poważnej akcji, która niezadługo miała zakończyć się koronacją.

Uwaga. Wyprawę wojenną roku 1076 wypadłoby rozumieć wcale inaczej, i przenieść w inne strony, gdyby się okazało że Monomach miał na myśli Glo-

Śnie Wielką, lecz Małą (Ober-Glogau), obecnie miasteczko na Górnem u, o trzy mile na zachód od Koźla. Spominam o tern dlatego, ze w znanej a zagadkowe) Historji Rosyjskiej Tatiszczewa (mówiłem o niej przygodnie w poprzednim Szkicu) znajdują się o tej wyprawie takie szczegóły, że jeżeli prawdziwe, to prowadziłyby nas nie do Myszny i Budziszyna, ale bliżej, ze Śląska Górnego do Czech. Szczegóły są takie: kiedy Wratysław dowiedział się o najściu Władysława (to ma być Bolesław), więc posłał ku niemu swego wojewodę J imieniem Łopatę, aby ułożyli warunki pokoju; jakoż Władysław (Bolesław) I prryjął tysiąc grzywien srebra okupu; kiedy zaś opowiedział o tem książętom I ruskim, a żądał aby teraz poszli z nim razem na Prusaków i Pomorzanów, więc I om me zgodzili się na to, lecz poszli zdobywać Kładzko; jakoż zdobyli; tu jednak zjawił się u nich biskup czeski, brat Wratysława, i ofiarował im tysiąc grzywien I srebra, które przyjęli; zaś wyprawa polska przeciw Ramorzanom nie powiodła się, i wzbudziła niechęć wojska przeciw Władysławowi (Bolesławowi). Tyle u Ta-Pszczewa'¹*. Byłoby zadaniem krytyki dochodzić: co w tej Historji opiera się na zagubionych źródłach, a co jest uczonem fałszerstwem. W obecnym wypadku wygląda wszystko raczej na wymysł. Należało jednak spomnieć o tem z powodu, ze wyprawa kniaziów ruskich do Kładzka mogła rzeczywiście wziąść kierunek od Małej Głogowy, ą ztąd dalej ku rzece Niszy, i w górę rzeki przez Sudety, co byłby także Czeski Las. I takim to sposobem dałoby się pogodzić Tatiszczewa z Pouczeniem. Tylko zachodzi okoliczność, że trudno zrozumieć dlaczego Monomach miałby spominać i naznaczać Małą Głogowę jako stację czy punkt

'* Historia Rosyjska Tatiszczewa, której pierwsza część wyszła w roku 1768, jat rzadkością bibliograficzną. Nie miałem jej w ręku; przywodzę wedle Linniczenki loc. cit. str. 119.

obrotny wyprawy wojennej, skoro wiadomo że to nie był gród lecz wici — jeżeli wogóle już wtedy istniała — przynależna zapewne do opola kozielskiego. Byłby więc raczej spomniało Koźlu, albo o innych grodach na drodze do Kładzka, jak Odmuchów i Bardo (Warta), oba już nad rzeką Niszą. Wymienia te grody bulla papieska z roku I 154, która wyliczyła wszystkie grody śląskie; jest tam i Głogowa - ale Wielka, o Małej nie ma żadnej wzmianki.

VIII.

R> skończonej tegorocznej wojnie odbył się w Niemczech wielki zjazd panów i biskupów, na którym radzono o destytucji Henryka i o elekcji następcy; żai w Polsce — odbyła się wreszcie koronacja Bolesława.

Zanotowano ją spółcześnic w naszych Rocznikach, jak najkrócej.- Boleslaus Secundus coronatur. W Niemczech zaciągnął ją do swoich roczników benedyktyn szwabski Bernold, także krótko w tych kilku słowach; »Dux Boienorum se in regem coronavit«. Zadziwia tu forma czynna coronavit, zamiast biernej coronatur. Nie dołożył jednak Bernold, chociaż memicc, żadnej uwagi niechętnej. zapewne dlatego, że był gorącym zwolennikiem papieża Grzegorza. Ale inaczej Lambert. Fbdał więcej szczegółów; jemu to zawdzięczamy wiadomość o dniu koronacji (25 grudnia), i o piętnastu biskupach konsckratorach; ale dołączył wyrazy oburzenia przeciw • trybutarjuszowi«, który — jak pisze, skoro widział że panowie niemieccy kłócą się między sobą, więc przywłaszczył sobie •bezwstydnie' koronę królewską, -na hańbę królestwa meimecldęgó!'

Nie było jednak w tych zapiskach żadnej wzmianki o tem, czy Stolica Apostolska przyzwoliła na koronację polską, i czy przysłała Bolesławowi koronę z Rzymu. Owszem, znajdujemy u Bcrnolda owo zagadkowe; sc coronavit. co mogłoby wzbudzić podejrzenie, czy Bolesław nie postąpił w tej sprawie tak samo jak np. Giejza, o którym wiadomo że koronował się (1074) koroną uproszoną w Garogrodzie, a nie w Rzymie¹’*. Znaczyłoby to razem, ze Bolesław ostatecznie nie wykonał takiego aktu, którymby się uznał być trybutarjuszem Stolicy Apostolskiej; a na stwierdzenie podejrzenia możnaby jeszcze przytoczyć okoliczność, że gdyby królestwo polskie było wskrzeszone jako trybu ta me i. Piotra, toć później, po strąceniu i zegnaniu Bolesława, papieże, Grzegorz VII czy Urban II, nie byliby dozwolili cesarzowi Henrykowi dysponować Eolską (o czcm powiem w późniejszym Szkicu), lecz byliby się o nią upomnieli jako o własność i. Piotra; a jednak me ma wiadomości, iżby tak uczynili. Takie są podejrzenia. Tylko, że faktum Giejzy nie przypada do porównania ze sprawą

Pcrtz SS. V, 433; tamże 255-

^m M:ix Btidinger: Hin Buch ungarischer Geschichtc. Lcipzig 1866, ser- 59.

143