IMG33

44

JANUSZ TRUPINUA

naidoktadniei opisany w najstarszej lustracji: na ścianach namalowane były imagtnes, w środku stały cztery ołtarze, a na emporze piąty, niewielkich rozmiarów. Ilustrator poda) też liczbę zakrystii - cztery, w tym tylko jedna używana, w której w skrzyniach przechowywano paramenty liturgiczne²¹⁷. Wzmiankowane jest także wezwanie świątyni: Najświętszej Marii Panny. Późniejsze lustracje przynoszą jeszcze informacje, iż w wielkim (głównym) ołtarzu znajdował się wizerunek Patronki Zakonu^{1 2}*. Zniszczenia w świątyni - zarysowane sklepienie nad wielkim (głównym?) ołtarzem, nadgniłe belki - notuje już lustracja z 1590 roku²²⁹. Jak wspomniano, nad kościołem przechowywano trzydzieści łasztów zboża. Informuje o rym cytowany już wykaz z 1404 r.²⁵⁰, nie ma tu wzmianki o kilku poziomach strychu nad kościołem (jak w przypadku tzw Kapitularza). Przypuszczać jednak należy, że tak ukształtowany był strych nad całym skrzydłem. Potwierdza to lustracja z 1590 r. mówiąca, iż na wierzchu kościoła są „troje piętra, gdzie znać, że niegdy były possowy z dylów albo tarczyc dla chowania żywności”²⁵¹.

Kaplica św. Ann;

Kaplica św. Anny również znajdowała się pod zarządem mistrza dzwonnego, więc jej wyposażenie odnotowane zostało w omawianych księgach inwentarzowych. W 1394 roku i w cztery lata później w kaplicy tej było sześć monstrancji i jedna głowa (herma?), krzyż z drzewem Krzyża św., cztery ornaty na święta (olum duplex i dupłexr, trzy na co dzień i jeden na semi duplex bez alby, jedna kapa, zestaw do mszy i dwa płaszcze pro defunctis, poza tym dwie komże, „2 hant-tuchir", trzy kielichy, para srebrnych ampułek, dwa mszały i do tego jeden specjalny oraz graduał. Ponadto przechowywano tam komplety wyposażenia ołtarzowego (w tkaniny) na najważniejsze święta dla trzech ołtarzy oraz dziewięć „obryge pailen", tkaninę na pulpit, komplet do mszy i kropielnicę..

Wyposażenie zwiększyło się w roku 1437 r. W tymże roku w kaplicy odnotowany został srebrny krzyż, sześć monstrancji, drewniana głowa (herma) z niezidentyfikowanymi świętościami, kielich, para srebrnych ampułek, trzy całe ornaty, biały komplet do mszy z dwoma białymi sukienkami (koszulkami) i jeden czerwony komplet. Ponadto zapisano trzy

antependia z palką, ręcznik, konwie na wino i wodę oraz pięć lichtarzy. Wciąż znajdowała się tam Tkanina pogrzebowa z orłem, mszał, graduał, kropieini-C3, „handyas" oraz miedziany kocioł.

W 1439 roku zmniejszyła się tylko liczba monstrancji (do pięciu).

Wyposażenie tej kaplicy było zatem dużo skromniejsze. Stały w niej trzy ołtarze o niewiadomym wezwaniu. Z relikwii najważniejsza była drzazga z Krzyża św,«- w 1374 roku relikwie takie, oprawne w złoto. przysłał do Malborka król Francji Karol V²*².

średniowieczne wzmianki źródłowe o kaplicy św. Anny są bardzo enigmatyczne. Od 1406 roku stosunkowo często w istniejących przekazach wymieniano dzwony I dzwonnika w kaplicy św. Anny²³⁵. We wrześniu 1417 roku malborski komtur zamkowy opłacił naprawę zamka w izbie Golawa, dzwonnika z kaplicy św. Anny³⁵⁴. Trudno powiedzieć, gdzie znajdowało się zajmowane przez niego pomieszczenie. Niełatwo również wskazać, gdzie dokładnie w tej niewielkiej świątyni były zawieszone dzwony. O ich funkcjonowaniu świadczy relacja o tym, że w dniu 17 sierpnia 1456 r. dowódcy czeskich wojsk zaciężnych na wieść o pomyślnych negocjacjach ze stroną polską w sprawie sprzedaży Malborka nakazali bić w dzwony na głównej wieży zamku oraz w kaplicach św. Anny i św. Bartłomieja²”.

Kaplica św. Anny doczekała się też krótkich, acz treściwych opisów lustratorów. W jej wnętrzu * usytuowane były trzy ołtarze, oddzielone kratą drew-

^J3ł Wigand, s. 574 i n. - „Accidlr in eadem hyeme, quod ca* merarius regis Francie dominus Hoesteyn de Fremellis asporta-tet magnam partem cruris bencdłctc, in qua redempti sumus. quam rći misit magistra pro presenta cum auro decemer ornatam Magister vcro in gaudio suscepit et magno honore revereiur, of-fcrens Deo grates oraciunibus suis suis śemper devoiis".

^m nilem 1 fird. eymc cleynsmede vor sinte Annen glocke zu beslohen 11409) ** - MTB, s. 571; „item 16 scot Dumechen dem glockengisscr vor xinte Annen glocke zu bo ren, alit sy herab vyl [14091 “ - ibidem, s. 579; „item 1 m. 1/2 fird. vor 3 schok flak-fysch vom glockencr ran sinic Annen 11411 )** — Dos Marienbur* ger KoTwentsbucb. (jak w przyp. 7). ?:•: 249; „item 1 sc vor dy lyne czu slaen czur glacken czu aynce Annen [1412J" - AMH, s. 81; „item 38 m. 20 sc. minus 3 di [...[ glokncm ofT dem huwse. czu sinte Annen unde czu sinte Banholomeus, ir łon ezwefach des gerinden geldes [1417]" - Ibidem, s. 290; „item 5 fird. dcm gjoc-kener zcu sinte Annen (1418)” - Ibidem, s. 319.

**• AMH, s. 285. W tym samym roku (1417) w maju malborski komtur zamkowy opłacił odchodzącego poprzedniego dzwonnika w kaplicy św. Anny - Henryka, ibidem, s. 288.

“ „Ałso giengen sy froBch ran im uflen schlasc, und bwten alle glocken, desgllchen zu sanct Annen und zu sanct Banholomeus. sunder zu sanct Laurenu kundtten sy nit yn kummen, wenne dle kirchc beschiosscn was” - Geschicbten von uvgen des Bundes, hrsg. v. Max Toeppen, fw;] 5RP, Bd. IV (dalej cyt.: GWB), s. 173-174.

1

Sembrzycki. k. 7-6 Lustrator nie uwzględnił największej zakrystii, znajdującej się de facto poza wnętrzem kościoła.

^M Lustracja z 1675 r., ZDEM, L IV, s. 53.

2

*" ZDEM, lD,s. 61.

¹⁵⁰ B. JShnig. Organisation .. (jak w przyp. 162), s. 73 - „Ober der kirchen ofF dem sołl(e)r 30 leste".

ZDEM, ł D, & 61.