IMG75

makrofagi). IFN-y (wytwarzany m.in. przez komórki NK). IL-10 (produkowaną przez makrofagi. keratynocyty. komórki łożyska), a także krytyczną dla powstania subpopulacji Th2 - IL-4. Cytokina ta (IL-4) może być produkowana we wczesnych etapach odpowiedzi immunologicznej przez komórki tuczne, bazofile. a także niedawno poznane limfocyty T o fenotypie CD4⁺NK1.1⁺. cechujące się ograniczoną swoistością w stosunku do antygenów.

Wydaje się. że określona odpowiedź immunologiczna uzależniona od udziału konkretnej subpopulacji limfocytów Th. może być determinowana rodzajem czynnika zakaźnego, a także rodzajem komórki prezentującej antygen i zaangażowaniem w kostymulację określonych cząsteczek powierzchniowych (B7.1 i B7.2). Na przykład, produkty bakterii Listeria stymulują wytwarzanie IL-12 i tym samym warunkują dojrzewanie subpopulacji Th 1.

Określone klony limfocytów jednej subpopulacji mogą w odpowiednich warunkach zmieniać profil wydzielanych cytokin na charakterystyczny dla drugiej subpopulacji. Dzieje się tak. gdy bodziec, który pierwotnie determinował subpopulację. był słaby lub krótkotrwały. Natomiast w przypadku długotrwałej stymulacji, nabycie określonego fenotypu przez limfocyty Th i profil wytwarzania cytokin mają charakter nieodwracalny.

Na marginesie warto zaznaczyć, że podobna polaryzacja w zakresie wydzielania cytokin istnieje prawdopodobnie w populacji limfocytów T CD8". mediujących efekt cytotoksyczny. Od pewnego czasu proponowany jest podział tych limfocytów, przez analogię do limfocytów Th. na limfocyty Tc 1 i Tc2. Wydaje się, że dychotomia funkcjonalna dotyczy również limfocytów T mających receptor TCR/5.

4.6. ---d -

Cytokiny stanowią heterogenną grupę mediatorów, wytwarzanych głównie przez aktywowane limfocyty i makrofagi. ale też przez inne komórki, na przykład nabłonkowe. Jak do tej pory. nie ma ujednoliconej doskonałej,klasyfikacji cytokin. Dotychczasowy podział na grupy (inter-leukiny, chemokiny. interferony itd.) uwzględnią różne kryteria, takie jak pokrewieństwo budowy, podobieństwo działania, w związku z Czyni niektóre cytokiny można zaliczać do różnych grup. Na przykład, IL-8 jest jednocześnie chemokiną. a IL-3 - czynnikiem wzrostowym dla komórek szpiku.

Niektóre cytokiny wykazują specyficzność gatunkową, inne - mogą działać w identyczny sposób u różnych gatunków zwierząt. Zależy to m.in. od stopnia homologii w sekwencji aminokwasów cytokin między konkretnymi gatunkami zwierząt. Swoistość gatunkową wykazuje np. IFN-y (ludzki IFN-y nie działa u myszy), natomiast ludzkie IL-2. TNF-o czy IL-15 są aktywne u myszy i mogą być wykorzystywane w badaniach doświadczalnych na tych zwierzętach.

Ryc. 4.2. Przykłady interakcji cytokin i regulacji reakcji immunologicznych. A - synergizm TNF-o i IFN-y w aktywowaniu makrofagów: B — indukcja receptora dla IL-2 na limfocycie T pod wpływem IL-1: C - antagonistyczne działanie IL-4 i IFN-y na wytwarzanie przeciwciał IgE: D - wzajemna aktywacja komórek za pośrednictwem cytokin: IL-12. wydzielana przez makrofagi. aktywuje komórki NK i limfocyty T oraz stymuluje produkcję przez te komórki IFN-y. a ten. z kolei, aktywuje makrofagi

67