IMG0 081 (2)

4. Interpretacja wykresów układów równowagi

W stanie stałym zachodzą w układzie procesy wydzielania składników przesyca* jących, na skutek zmniejszania się rozpuszczalności z obniżaniem temperatury. Tak na przykład z roztworu stałego ot wydzielają się składniki przesycające - metale

B i C w postaci roztworów stałych odpowiednio p i 7.

4.2.5. Układy złożone

Przedstawione dotychczas najważniejsze typy układów potrójnych miały charakter „symetryczny", ponieważ w każdym składowe układy podwójne były tego samego typu. W układach rzeczywistych składowe układy podwójne są najczęściej

różnych typów, co w pewnym stopniu utrudnia ich analizowanie. W dalszym ciągu zostanie przedstawionych przykładowo kilka złożonych układów potrójnych.

k

B

c

Rys. 4.26. Układ z dwiema eutektykami podwójnymi

Hipotetyczny układ A-B-C (rys. 4.26) składa się z układów A-C i B-C o charakterze mieszanin eutektycznych roztworów stałych nasyconych oraz z układu A-B o charakterze nieograniczonego roztworu stałego. Likwidus układu stanowią dwie powierzchnie, przecinające się wzdłuż linii E\E'₂ eutektyk podwójnych, złożonych z roztworów stałych ot i y. W układzie występują w stanie stałym dwa obszary jednofazowe, roztworu stałego metali A, B i C — fazy a - oraz roztworu stałego metali A i B w C - fazy 7. Są one rozdzielone obszarem dwufazowym mieszaniny eutektycznej roztworów stałych a + 7.

Hipotetyczny układ A-B-C (rys. 4.27) obejmuje składowe układy podwójne: A-B - mieszaniny roztworów stałych z eutektyką, B-C - mieszaniny roztworów stałych

Rys. 4.27. Układ z eutektyką podwójną i peryicklyką podwójną

podwójnej układu A-B, leżąca na powierzchni likwidusu (jej rzutem na płaszczyznę trójkąta Gibbsa jest linia EK\ przechodzi w krzywą określającą skład fazy ciekłej biorącej udział w przemianie perytektycznej (jej rzutem na płaszczyznę trójkąta Gibbsa jest linia KR) w układzie B-C. Krzywa przemiany perytektycznej układu B-C leżąca na powierzchni solidusu (jej rzutem na płaszczyznę trójkąta Gibbsa jest linia PK) przechodzi w krzywą rozpuszczalności granicznej metali B i C w metalu A (jej rzutem na płaszczyznę trójkąta Gibbsa jest linia KS). Jakkolwiek rzuty obu krzywych przecinają się w punkcie K, jednak same krzywe nie przecinają się w przestrzeni, ponieważ leżą na różnych powierzchniach.

W układzie występują dwa obszary jednofazowe: roztworu metali B i C w metalu A - faza a — i roztworu metali A i C w metalu B — faza fł. Są one rozdzielone obszarem dwufazowym, w którym mieszanina eutektyczna a + (3 od strony układu A-B w sposób ciągły przechodzi w mieszaninę perytektyczną o + P od strony układu B-C.

Hipotetyczny układ A-B-C (rys. 4.28a) obejmuje układy, których składniki w stanie ciekłym odznaczają się: ograniczoną rozpuszczalnością A-B oraz nieograniczoną rozpuszczalnością A-C i B-C, natomiast w stanie stałym składniki wszystkich układów odznaczają się pomijalną rozpuszczalnością.

Stopy układu krzepną w zasadzie jako mieszaniny eutektyczne składników. Wyjątek stanowią stopy położone w obszarze MRSB, ponieważ podlegają one przemianie monotektycznej. Stop / o składzie punktu O (rys. 4.28b) w pierwszym etapie krzepnie w zakresie temperatur (Z = 2) przy wydzielaniu się ziarn metalu B. Kiedy skład roztworu ciekłego L₂ osiągnie skład punktu P, rozpoczyna się drugi etap - przemiana monotektyczna L_ir -* B + L,„ (Z = 1), prowadząca do krysta-