IMG50

klasy. Drobne i szybko przemijające przewinienia, uczniów lub te, które są skutkiem okresu rozwojowego, w jakim znajduje się aktualnie uczeń, nie są zaliczane do trudności wychowawczych sensu stricte. Nie należy do nich również sprzeniewierzanie się wymaganiom szkolnym, spowodowane zaniżonym poziomem inteligencji lub uzdolnień uczniów czy też różnego rodzaju parcjalnymi deficytami rozwojowymi. W takim przypadku mówi się raczej o trudnościach lub zaburzeniach w uczeniu się, albo o różnego rodzaju zahamowaniach wynikających z przyczyn organicznych. Spośród trudności wychowawczych wyklucza się również te zachowania, których zmiana nie jest możliwa jedynie za pomocą środków oddziaływań pedagogicznych. Mowa tu zwłaszcza o zachowaniach, których głównym źródłem jest zaawansowana psychopatia, psychoza czy depresja.

Zdaję sobie sprawę, iż powyższe określenie trudności wychowawczych czy nieprzystosowania społecznego nie jest w pełni zadowalające. Przede wszystkim nie wyznacza dokładnie różnicy między zachowaniem tueprzystosowawczym (trudnym) i przystosowawczym (normalnym). W tym względzie zdani jesteśmy ciągle jeszcze na własne wyczucie lub osobisty osąd. Winę za to ponosi poniekąd dotychczasowy stan wiedzy o całokształcie problematyki nieprzystosowania społecznego. Niemniej wiemy o nim już stosunkowo dużo, a przynajmniej tyle, ii jesteśmy w stanie w miarę poprawnie porozumiewać się w tej sprawie. Ale niewątpliwie wiele jeszcze pozostaje do zrobienia, -aby wyczerpująco i precyzyjnie zdefiniować interesujące nas pojęcie trudności wychowawcze czy nieprzystosowanie społeczne, albo zaburzenia w zachowaniu i nauce.

Dla nauczyciela, pragnącego skutecznie zapobiegać i przeciwdziałać trudnościom wychowawczym, rzeczą niezwykle ważną jest koncentrowanie atę nie tylko na kłopotach, jakie mu one ^rawiają, lecz także na trudnościach, jakie mają uczniowie trudni mań s sobą. ich konfliktach wewnętrznych, udaremnionych potrzebach, stresach, rozterkach ttp Nauczyciel powinien miąć świadomość, iż uczeń sprawiający trudności wychowawcze jsot przede wszystkim osobą ludzką* próbującą nMnitecfiiis (błędnie. naiwnie, a niekiedy wręcz au todestrukcyyue) radzić aa-