IMG54 (9)

208

LEUKASPIS

się ją także za matkę Romosa, eponima Rzymu według niektórych tradycji. Miała być córką króla Latinusa i poślubić Eneasza (a więc utożsamiano ją z -• Lawinią). bg

Tm. in Lye. 702; Plu. Rom 2; D. H. I 72.

LEUKASPIS (Aeóicaomę)- władca sykański. który rozpoczął bój z Heraklesem, kiedy ów przemierzał Sycylię w drodze powrotnej od Geryona. Zginał podobnie jak wielu innych jego rodaków w walce z herosem. Oddawano mu cześć boską, bg Ol S. IV 25.

LEI KATAS (A6UKUTaę)- młodzieniec kochany przez Apollona. który chcąc uciec przed pościgiem boga. skoczył do morza z wysokiego brzegu wyspy Leukadii i dał swoje imię temu krąjowi. bg Shv. in Vcrg. Atu. III 271.

LEUKE (A6UKT))- I. Leuke, Biała, nimfa, córka Okeanosa i Tethys. Pokochał ją Hades i porwał do Podziemia. Lecz Leuke nie była nieśmiertelna. W wyznaczonym terminie zmarła i Hades, chcąc uczynić ją nieśmiertelną, przemienił ją w srebrną topolę, rosnącą na Polach Elizejskich. Z tego to drzewa zerwał Herakles gałązki na wieniec, który włożył na głowę po powrocie z Podziemia.

2. Leuke, również nazwa Białej Wyspy na Morzu Czarnym u ujścia Dunaju. Tam właśnie — Achilles w otoczeniu herosów z Heleną (lub Ifigenią, lub Medeą) pędził żywot wśród zabaw i uroczystości, bg

1.    Sen. in Vcrg. EH VII61.2. Pi. N.4.79;Str. II125; VII 306; Schol in E. #7*436: Slcph. Byz. s.v.*Ax(X>.Eioę6półioę; Tzct. in Lyc. 186; 188; Am. Lib. 27; Conon 18; Mela II 7.

LEUK1PPE (Aeułdjrjiri) — imię wielu heroin. 1. Żona Laomedonta i matka Priama wedle niektórych przekazów (tab. 7).

2.    Żona króla Testiosa i matka -* I fi kłosa.

3.    Również córka Testora i siostra Kalchasa i -» Teonoe.

4.    Wreszcie matka Eurysteusa. bg

I. Apd. BibL Ul 12,3; TteL in Lyc. 18.2. Hyg. Fab. 14.3. Hyg. Fab. 190.4. Schol. in IL XIX 116.

LEUKIPPIDY (AeuidinriScu) - córki Leukipposa, brata Tyndareosa, I kari osa i Afareusa (tab. 19). Właściwie Leukippos miał trzy córki, Hilaejrę, Fojbe i Arsinoe, lecz Leukippidami nazywa się tylko dwie pierwsze, które poślubiły Kastora i Polydeukesa, swych stryjecznych braci (ponieważ byli synami Tyndareosa) (-* Dioskurowie).

Cała historia Leukippid streszcza się w walce Dio-skurów i dwu spośród synów Afareusa, Idasa i Lynkeu-sa. Mit ten występuje w bardzo różnych formach, z których na najstarszą wygląda następująca: w czasie uczty wydanej w Sparcie przez Dioskurów dla Eneasza i Parysa, którzy odwiedzili Menelaosa (z ukrytym celem porwania Heleny), synowie Afareusa, rozgrzani winem, zarzucili kuzynom, Kastorowi i Polydeukesowi, że poślubili swoje żony, nie zapłaciwszy zwyczajowego wiana Leukipposowi. Znieważeni w ten sposób Kastor i Polydeukes nie zmilczeli i z kłótni wywiązała się walka. Jeden z Dioskurów został zabity; zginęli obaj przeciwnicy, Idas i Lynkeus. O szczegółach walki, podczas której Dioskurowie ukryli się we wnętrzu dębu, — Dioskurowie, a przede wszystkim — Idas.

W późniejszych wersjach mitu Leukippidy były zaręczone z synami Afareusa i zostały porwane przez Dioskurów. Za taką wersją idzie Teokryt w idylli o Dioskurach. Stawia ona w lepszym świetle Kastora i Polydeukesa niż inna, według której Dioskurowie porwali Leukippidy poślubione kuzynom, gwałcąc tym sposobem prawa gościnności.

Tradycja miejscowa, przekazana przez Pauzaniasza, podawała Leukippidy za córki Apollona. Leukippos miał być tylko ich „ziemskim" ojcem. Należy zwrócić uwagę, że ich siostra, Arsinoe, miała boga za kochanka! że Idas, jeden z synów Afareusa, rywalizował z nim o Marpessę (— Apollon i Idas).

Leukippidy miały sanktuarium w Sparcie. bg

Pi. jV. 10.55 n. i schol. ad 114; Lyc. 549; 562 n. i schol. ad 535; Apd. BibL III 11.2; Theoc. XXII 137 n.; Tzct. CHiL II48: Paus. III 16.1: Ov. Fast. V 699 n.; Prop. I 2. 15 n.; Hyg. Fab. 80.

LEUKIPPOS (AeÓKuntoc) - 1. Imię to nosi wiele postaci mitycznych, z których najsławniejszy jest ojciec Leukippid, Hilaejry i Fojbe (— poprzednie hasło i tab. 19). Syn Perieresa (lub wedle innych wersji Ojbalosa) i Gorgofony, jednej z córek Perseusza (tab. 31). Ma za żonę Filodike, córkę Inachosa. Oprócz Hilaejry i Fojbe ma córkę Arsinoe, która według tradycji była kochanką Apollona i miała z nim syna Asklepiosa (— Koronis). Leukippos panował w Messenii.

2.    Drugi Leukippos jest synem króla Pisy, Ojnomao-sa. Zakochany w -* Dafne, przebrał się za dziewczynę! lecz ten podstęp spowodował jego zgubę.

3.    Trzeci to syn króla Sikyonu, Turimachosa. Miał córkę imieniem Kalchinia, którą Posejdon obdarzyli synem Peratosem. Leukippos zaadoptował chłopca; ponieważ nie miał potomka, i uczynił go spadkobiercą tronu w Sikyonie.

4.    Leukippos jest także imieniem syna herosa Nak-sosa, eponima wyspy Naksos. Miał syna Smerdiosa, za którego panowania -* Tezeusz porzucił na Naksos -» / Ariadnę.

5.    Inny jeszcze Leukippos jest bohaterem miłosnej historii, przekazanej przez Parteniosa za Hermesianak-sem. Ten Leukippos był synem Ksantiosa, potomka Bellerofonta. Odznaczał się olbrzymią siłą i był doskonałym wojownikiem, sławnym w całej Lykii. Lecz spadł na niego gniew Afrodyty, zakochał się we własnej siostrze. Przez jakiś czas tłumił swoją namiętność, lecz wkrótce spostrzegł, że jest ona nie do przezwyciężenia.* Udał się wtedy do matki i poprosił o litość i pomoc w zaspokojeniu pragnienia, w przeciwnym bowiem wypadku rzuci się na swój miecz. Matka wyraziła zgodę i wkrótce Leukippos został kochankiem siostry. Trwało to do dnia, kiedy ktoś doniósł o tym narzeczonemu dziewczyny, ów wybrał się wówczas do Ksantiosa w towarzystwie własnego ojca i dostojników miejscowych i wyjawił mu, że jego córka ma kochanka, nie zdradzając jednak, że tym kochankiem jest Leukippos. Ksan-tios wpadł w szalony gniew i poprzysiągł ukarać kochanka córki, jeżeli tylko będzie mógł pochwycić go na gorącym uczynku. Odpowiedziano mu, że to nic łatwiejszego, i zaprowadzono go do pokoju dziewczyny. Ta w momencie gdy wchodził, schowała się, tak iż Ksantios uwierzył, że ma do czynienia z winowąjcą, i

LIBIA

209

nie rozpoznawszy ugodził ją mieczem. Dziewczyna z bólu wydała okrzyk. Leukippos porwał się i, również nie rozpoznając w napastniku własnego ojca, zabił go. Po tym zabójstwie Leukippos musiał opuścić kraj i na czele kolonii tesalskiej osiedlił się na Krecie. Później wygnany przez swoich towarzyszy powrócił do Azji Mniejszej, gdzie założył miasto Kretinajon w okolicy Miletu.

Utrzymywano, że z miłości do Leukipposa Leukofry-ne, córka Mandrolytosa, wydała własne miasto. Magnezję nad Meandrem, wrogom dowodzonym przez Leukipposa. bg

1. Apd. Bibl. 19.5; III 10,3n.;Tzet.in Lyc. 511; Paus. 118,1; III 12,8; l7.3-.l8.il; 26.4; IV2,4; 3,2;31,6; 9,12; Hyg. Fab. 80; Ov. Fast. V 702; Theoc. XXII 137 n.; Schol. in //. III 243. 2. Paus. VM 20, 2. 3. Paus. 113, S; Pi. O.6,46 n. i schol.; por. Hyg. Fab. 137. 4. D. S. V 52.5. Parth. 5- Por. Hem, Die Griindungsgeschichte von Magnesia am Maiandros, Berlin 1894.

LEUKOFANES (AeuKocpdynę)-syn Argonauty -* Eufemosa, więc przodek Battiadów z Kyreny. bg Schol. in Pi. fi. 4.435; Tzet. in Lyc. 886.

LEUKON ( Aeukgw) - jeden z synów -* Atamasa z trzeciego małżeństwa z Temisto, córką Hypseusa. Braćmi jego byli Erytrios, Schojneus i Ptoos. Sam miał syna imieniem Erytras, który założył miasto Erytraj w Beocji, i dwie córki, Euippe, żonę Andreusa, i Pejsidike, matkę Argynnosa (tab. 33). bg

Apd.Bibl. I 9,2;Schol.in A. R. II 1144; Nonn. IX 312 n.; Paus. VI 21. 11; IX 34. S.

LEUKOS (AeOłcoę) - Kreteńczyk. syn Talosa, którego ojciec porzucił zaraz po urodzeniu. Idomeneus przygarnął go i wychował jako własnego syna. Kiedy Idomeneus wyruszył na wojnę trojańską, powierzył królestwo i rodzinę Leukosowi, przyrzekając mu rękę córki Klejsitery. Lecz Leukos posłuchał -» Naupliosa, pragnącego pomścić się na wszystkich wodzach greckich za śmierć swego syna, Palamedesa, i uwiódł żonę ldomeneusa, Medę, którą następnie zabił, jak również wszystkie dzieci ldomeneusa. Potem przywłaszczył sobie jego tron. Gdy -* Idomeneus powrócił, Leukos przepędził go i zmusił do pójścia na wygnanie, bg

Tzct. in Lyc. 384; 431; 1093; 1218; 1222; Schol. in //. II649; in Od. XIX 174; Eust. in Hom. p. 1860. 39.

LEUKOSJA (AeuKÓoia) - jedna z syren, dała swoje imię wyspie, położonej naprzeciw zatoki Paestum. bg Str. VI 232; 238; Tzet. in Lyc. 722.

LEUKOTEA (AeuKoOća)- imię Ino, córki Kadmo-sa, po przemianie w boginkę morską (tab. 3). Poślubiła Atamasa, którego była drugą żoną. Atamas poślubił po raz pierwszy Nefele. Historia zazdrości Ino o oboje dzieci Nefele, Friksosa i Helle, i jej przygody z Temisto, trzecią żoną Atamasa. — Atamas.

Później, po śmierci swej siostry, Semele (— Dionizos). Ino przekonała Atamasa, żeby przygarnął małego Dionizosa i wychował razem z ich dziećmi. Learcho-sem i Melikertesem. Hera jednak rozgniewana i żądna ukarania ich za takie- przyjęcie syna cudzołożnej miłości Zeusa, poraziła szaleństwem Atamasa i Ino. Rzuciła ona młodszego syna, Melikertesa. do kotła z wrzącą wodą. podczas gdy Atamas zabił oszczepem

Learchosa, biorąc go za jelenia. Ino skoczyła do morza ze zwłokami Melikertesa. Bóstwa morskie ulitowały się nad nią i przemieniły ją w nereidę, a dziecko zostało bożkiem Palajmonem. Ino. zostawszy Leukoteą, Białą Boginką, Boginką Mgły, i jej syn Palajmon pomagają żeglarzom, których prowadzą podczas burzy. Syzyf ustanowił igrzyska istmijskie na cześć Melikertesa (-» także Melikertes i Palajmon).

W Rzymie utożsamiano Leukoteę z Matcr Matuta. której świątynia znajdowała się na Forum Boarium. niedaleko portu rzymskiego. Palajmona utożsamiano z bogiem Portunusem, bóstwem portów, który miał sanktuarium w tej samej dzielnicy.

Istniała druga Leukoteą, również boginka morska, pochodzenia rodyjskiego (— Halia). bg

Od. V 333 n. i schol. ad 334; Schol. in //. VIII86; Hyg. Fab 2; 4; 5; Ov. Met IV 539 n.; Fan. VI480; Hes. Th. 976; Pi. P11.3; 0.2.28; Schol. in E. Med. 1284; E. Med 1282 n.; E. niezachowana tragedia /mr, D. S. IV 2; Tzet. in Lyc. 107;229-231; Paus. 144,7; II1.3; IX 5,2;Serv. in Verg- A en. V 241. Por. T. Zieliński. Flebitis Ino, Eos XXXII 1929, s. 121 n.; G. Meautis, Sappho et Leucothea, R. E. A. XXXII 1930. s. 333-338.

LEUKOTOE (AeokoOót)) - imię dawane niekiedy — Leukotei. Jest to również imię rywalki Klytii, kochanki Słońca. Została przemieniona w słonecznik (-» Kłytia). bg

*LIBER-jest Dionizosem italskim, z’którym utożsamiano go bardzo wcześnie. Imię jego, znaczące po łacinie „wolny", łączono z jednym z częstych przydomków Dionizosa: Lyajos.Oswobodziciel, lub „Ten. który rozwiązuje". Obchodzono na jego cześć Liberalia. Jak większość najstarszych wiejskich bóstw latyńskich Liber nie posiada własnych mitów. U poetów występuje po prostu jako odpowiednik Dionizosa.

Jako jego żeński odpowiednik, wspólnie z nim występujący pojawia się Libera, często wiązana z Cererą. Łacińscy mitografowie utożsamiali ją z ubóstwioną — Ariadną, bg

Cic. Not. deor. II62; Paul. p. 115; Varr. w Augustin Decit. Dei VII21; Cic. Verr. V 187; Hyg. Fab. 224.

LIBERTAS- w Rzymie usosobienie wolności. Czysta abstrakcja polityczna, nie posiada mitu. bg

Cic. Not. deor. II 61; Ov. Fast. IV 623 n.

LIBIA (Ai0ut))- nimfą eponimiczna Afryki Północnej (wraz z Cyrenajką). Zwykle wiąże się ją z lo. której miała być wnuczką. Jest w rzeczywistości córką E pa fosa. syna -* lo i Zeusa (tab. 3). Ze związku z Posejdonem miała synów Agenora i Belosa. dwóch mitycznych herosów Fenicji i Egiptu. Od niej pochodzi poprzez Agenora Kadmos.

Istnieje kilka wariantów wprowadzonych do tęj genealogii: niekiedy podąje się ją za córkę, a nie za wnuczkę lo. Miała począć z Posejdonem - oprócz Belosa i Agenora - Enyaliosa (co jest tylko przydomkiem Aresa), -* Busirisa, tyrana egipskiego, Leleksa i Fojniksa (na ogół uważanego za jej wnuka, syna Agenora), a nawet -* Atlasa (olbrzym tego imienia utrzymywał na swoich barkach sklepienie niebieskie). Późniejsza, racjonalistyczna tradycja czyni z Libii córkę Okeanosa i siostrę Azji, Europy i Trake. bg

A.£Mp.319;HdL IV 45; Apd. filii II 1.4; Pi. fi. 4,25; schol. ad 24 i 25; Schol. in //. 142; Eust. in Od 1483.7; Hyg. Fab. 149; 157; 160; Paus. IV 23.10; Schol. in E. Ph. 5:138; Tzet. Ckil VII350; in Lyc. 894:1283: Ptin. VII 56.