IMG 74 (7)

282 • Parys w organizowanych w Troi igrzyskach, urządzonych dla uczczenia jego pamięci przez króla Priama. Jako dawno zaginiony brat zostat rozpoznany przez Kasandrę. Powrócił więc na dwór ojca, porzucając ukochaną —> nimfę -> Ojnone. Wkrótce R wraz z —> Eneaszem przybyli do pałacu króla -»Sparty -»Menelaosa, który przyjął ich serdecznie i przedstawił im swoją żonę, piękną Helenę. R zakochał się od pierwszego wejrzenia, po czym, łamiąc prawo gościnności, uprowadził żonę Menelaosa (według innej wersji Helena odeszła dobrowolnie). Stało się to bezpośrednią przyczyną wojny trojańskiej. W czasie wojny P. dał się poznać jako doskonały łucznik, choć nie zawsze stawał do walki, kiedy była potrzeba. Wolał pozostać w domu ze swoją żoną, czego Hektor nie mógł mu wybaczyć. Dopiero w dziesiątym roku wojny zdecydował się R na odważny czyn. Wezwał —> Achajów, by wybrali spośród swoich wodzów męża, który stoczy z nim walkę przesądzającą o losach długo trwającej wojny. Zgłosił się sam król Sparty, Menelaos (mąż Heleny). R pojedynek przegrał, ale żony nie oddał. Zginął od strzały łucznika Achajów -> Filokteta, wcześniej jednak zabił bohatera Achajów —> Achillesa, raniąc go śmiercionośną strzałą w odkrytą piętę. Umierając, zwrócił się R o pomoc do Ojnone, ale nimfa odmówiła mu (według innego podania, Ojnone przybyła na pogrzeb ukochanego i wraz z nim zginęła na stosie). Postać R dla późniejszych twórców była kontrowersyjna. Jedni widzieli w nim młodzieńca dzielnego, walecznego, choć czasami lekkomyślnego. Inni uważali go za tchórza i kłamcę. Homer w —»Iliadzie nie wspomina o jego zwycięstwie nad Achillesem. Historię tę i jej zakończenie poznamy dopiero w tzw. Małej Iliadzie autorstwa Leschesa z Lesbos (z —> Pyrry) lub Kinajthona z La-kedajmonu (-> Sparta). Eurypides uczynił go bohaterem pierwszej części trylogii trojańskiej Aleksander. • Jednym z częstych motywów wazowych było Porwanie Heleny i Sąd Parysa. One także zdobiły reliefy, płaskorzeźby i mozaiki. Za posąg P. uważa się postać Młodzieńca z Anty kiry, prawdopodobnie dzieło Eufranora z —» Koryntu z roku 340 p.n.e. (Ethnikon Archeologion Musion, Ateny). W czasach nowożytnych Sąd Parysa malowali wybitni artyści, np. RP. Rubens (cztery razy), P. Gauguin, A. Renoir. Drzeworyt Sąd Parysa (1508), z kolekcji Rehdigerana z Wrocławia, znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie, gdzie są także inne eksponaty, których motywem przewodnim jest powyższa tematyka. Katedrę na Wawelu

Patrokles • 283

zdobią gobeliny Parys żegna Agaleosa i Parys jako pasterz (XVII w., Holandia). Operę Parys i Helena (1770) skomponował Ch.W. Gluck. Patrz także Agamemnon, Aj-sakos, Deifobos, Machaon, Pejto, Polidamne, Polyksene, Teoklymenos, Tetyda.

pas -» Afrodyty, pas zapewniający powodzenie w miłości osobie, która będzie go nosić.

pas -> Hippolity, pas, który zapewniał właścicielowi zwycięstwo i powodzenie w życiu. Zdobycie go było dziewiątą pracą —> Heraklesa, zleconą mu przez -» Eurysteu-sa, króla Teb. Patrz także Amazonki, Antiopa.

Pasithea. jedna z bogiń wdzięku i urody, -»charyt. Żona boga —»Hypnosa.

Patrokles, Patroklos, syn króla Menojtiosa z Opuntu i Ste-neli, córki Akasts. Nierozłączny przyjaciel -> Achillesa, spokrewniony z nim przez -»Ajginę. Był on Lokryjczy-kiem z Opuntu, lecz zabiwszy przy grze w kości swego przeciwnika Klysonimusa, syna Amfidomosa, zmuszony był udać się na wygnanie. Przybył wówczas na dwór -» Peleusa do Ftyi i zaprzyjaźnił się z jego synem Achillesem. Wraz z nim uczestniczył w wyprawie przeciwko -> Troi. Pewnego razu, gdy Achilles wycofał się z walki, Trojanie zaś zaczęli zwyciężać Greków, R uprosił przyjaciela, aby ten pożyczył mu swoją zbroję. Ubrany w zbroję Achillesa i pędząc na jego rydwanie, zmusił Trojan do odwrotu. Jedynym, który przeciwko niemu wystąpił, był —> Hektor, który w walce zabił R O jego ciało rozgorzała tak zacięta walka, że przerwać musieli ją bogowie. Achilles wyprawił przyjacielowi wspaniały pogrzeb, usypał kopiec grobowy nad brzegami -»Skamandra, a następnie