IMG74 (2)

KOWANY

1995), nie jest jednak jasne, czy efekt ten dotyczy także przypadku, w którym po prostu zachowuje się milczenie na temat osobistego piętna.

V niewielu badaniach analizowano rolę wymiaru widoczności w determinowaniu poznawczych skutków stygmatyzacji. Wymiar ten został jednak uwzględniony w badaniu dotyczącym „głównych wyznaczników statusu” (Frable, Blackstone, Scherbaum, 1990). Główny wyznacznik statusu (masterstanu condition) jest podobny do piętna w tym, że jest to coś, co dotyczy danej osoby, jest statystycznie niezwykłe i ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia jej charakteru - lecz w odróżnieniu od piętna może być czymś pozytywnym lub negatywnym. Na przykład, za główny wyznacznik statusu uważa się bycie gejem, ale także posiadanie niezwykle bogatych rodziców. W badaniu Frable’a, Blackstone’a i Scherbauma (1990) pary osób (jedna z głównym wyznacznikiem statusu i jedna bez takiego wyznacznika) siedziały razem w pokoju przez pięć minut. Jak było do przewidzenia, pary te zaczynały w tym czasie rozmawiać. Bez ich wiedzy każdą interakcję nagrywano na wideo. Następnie uczestników tych rozdzielono i proszono,, żeby przypomnieli sobie wszystko, co tylko mogą, o tej interakcji. Badacze wykryli, że osoby z głównymi wyznacznikami statusu były bardziej „uważne” w interakcjach społecznych niż osoby bez takich wyznaczników. „Uważność" w tym przypadku zdefiniowano jako zwracanie większej uwagi na aspekty sytuacji.

Kiedy osoby z głównymi wyznacznikami statusu podzielono następnie według widoczności tych wyznaczników, stwierdzono, że dewianci widoczni (osoby w widoczny sposób odbiegające od przeciętnej) zwykle koncentrowali się bardziej na otoczeniu (szczegółach wyposażenia pomieszczenia eksperymentalnego) i na fizycznej powierzchowności swych partnerów, niż na rozmowach, które miały miejsce. Osoby z ukrytymi głównymi wyznacznikami statusu zwykle skupiały się bardziej na rozmowie, przyj¹, mując często punkt widzenia swoich partnerów, wspominając nieraz o tych rozmowach i zapamiętując samorzutnie to, co powiedzieli ich partnerzy. Różnica ta odzwierciedla zmiany uwagi, zależne od widoczności głównych wyznaczników statusu. Frable, Blackstone i Scherbaum (1990) wysunęli przypuszczenie, że „widoczni" muszą j koncentrować się na juz zepsutej (spoM) interakcji i być czujni na oznaki prawdziwych posuw i uczuć, podczas gdy „niewidoczni” (osoby z ukrytymi głównymi wyznacz-? nikami sutusu) musieli kierować rozmową i zwracać uwagę na to, co się mówi. Być może. osoba z możliwym do ukrycia piętnem koncentruje się także na tym, co myśli jej. partner, aby pokierować interakcją w sposób umożliwiający dalsze ukrywanie piętna, j Tak więc badanie to nie wskazuje, że ukrywane piętno powoduje jakieś ogólne pogorszenie funkcjonowania poznawczego; natomiast sugeruje ono, że ludzie w tyci) okolicznościach mogą w rzeczywistości całkiem skutecznie koncentrować się na interakcji.

W tych wcześaieiuych badaniach nie zajmowano się wcaie tym, co zgodnie z naszym ; przekonaniem jest dli osoby z możliwym do ukrycia piętnem sytuacją najbardziej interesujący i wzbudzającą najbardziej intensywne emocje; interakcją dotyczącą możliwego do ukrycia piętna. Jest to kłopotliwa sytuacja, w której powinno być możliwe t dalsze obserwowanie najbardziej rażących konsekwencji zaabsorbowania i głębokiej aktywacji. Ostatecznie, interakcje w poczekalni nie muszą przywodzić na myśl możliwego do ukrycia piętna, ani dostarczać silnej motywacji do ukrywania go.

Ukryte koszty ukrytego piętna

Jednakże otrzymywanie bezpośrednich pytań dotyczących piętna powinno wywoływać różne przewidywane skutki. Na przykład osoba uprzednio leczona psychiatrycznie, której zadaje się pytania dotyczące jej stabilności psychicznej, lub nieujawniający się homoseksualista pytany o swoje preferencje seksualne, są pod presją skłaniającą ich do podjęcia jakiejś aktywnej formy ukrywania swojego piętna i wobec tego muszą angażować się w kontrolę umysłową. Warunek ten był przedmiotem badania, które zaraz opiszemy.

Badania nad „prywatnym piekłem"

Model zaabsorbowania sekretem i pojęcie głębokiej aktywacji poznawczej dostarczają nowych idei dotyczących skutków możliwego do ukrycia piętna. Przeprowadziliśmy dwa badania (Smart, Wegner, 1999) w celu ustalenia, czy ukrywanie piętna może prowadzić do obsesyjnego zaabsorbowania nim. W badaniach tych rozpatrywano także niektóre skutki poznawcze i interpersonalne, jakie mogą wyniknąć z takiego obsesyjnego zaabsorbowania, a w szczególności skupiono się na możliwości wystąpienia - w rezultacie głębokiej aktywacji poznawczej - projekcji piętna na innych. Badania te nazwaliśmy badaniami nad „prywatnym piekłem”, żeby w ten sposób podkreślić, jakie jest naszym zdaniem wewnętrzne doświadczenie osoby, która skrywa możliwe do ukrycia piętno.

Aranżowanie ukrytego piętna

W obu naszych badaniach studentki, które wykazywały cechy anoreksji nerwowej i (lub) bulimii nerwowej (określanych odtąd jako zaburzenia odżywiania się), lub które nie wykazywały cech zaburzeń odżywiania się, werbowano na podstawie ich odpowiedzi uzyskanych podczas masowego badania testowego. Kobiety w pierwszej grupie odpowiadały twierdząco na te pozycje pretestu, które opisywały myśli i zachowania typowe dla zaburzeń odżywiania się (na przykład .Jestem przerażona, że mam nadwagę”, „Były przypadki, kiedy po jedzeniu wymiotowałam lub brałam środki na przeczyszczenie”, „Zawsze zależy mi na tym, żeby być szczuplejsza”). Kobiety z zaburzeniami odżywiania się wskazywały też, że nikt lub bardzo niewiele osób w ich życiu wiedziało o tej ich przypadłości, i że byłyby niechętne (od „umiarkowanie” do „skrajnie”) ujawnieniu tej informacji innej, wybranej losowo studentce.

W badaniach tych wybrano zaburzenia odżywiania się jako możliwe do ukrycia piętno, ponieważ w masowym badaniu pretestowym na Uniwersytecie Wirginia duża liczba kobiet (w przybliżeniu 5-7%) przyznała się do takich myśli i przejawiania zachowań charakterystycznych dla zaburzeń odżywiania się. Anormalne wzorce zachowania i procesy myślowe, występujące powszechnie u osób z zaburzeniami odżywiania się, często narzucają potrzebę ukrywania przed innymi informacji o sobie, aby nie wzbudzać ich zainteresowania i uniknąć niepożądanej interwencji. Na przykład osoby cierpiące na bulimię nerwową często podają, że planują w głębi duszy wielkie obżarstwo i przygotowują się do niego gromadząc zawczasu zapasy jedzenia (Abraham,