IMG27 (2)

ograniczona jak artykuł, w szczególności co do objętości i możliwości zamieszczania materiałów uzupełniających, takich jak zestawy danych uzyskanych w trakcie badań. Jednocześnie nie wymaga tak starannego przygotowania i opracowania redakcyjnego jak książka, dzięki czemu może powstawać znacznie szybciej, zawierając treści równie aktu. alne, jak artykuł. Podobnie zacierają się różnice pomiędzy czasopismem elektronicznym, udostępnianym na stronie Web, a pełnotekstową bazą danych. Zmiany te wynikają zarówno z personalizacji, jak i z socjalizacji procesów komunikacji naukowej [Hull, Pcttifcr Kelt 2008].

Zachowaniem czystej formy tradycyjnego przekazu nie są zainteresowani zarówno twórcy publikacji elektronicznych, jak również ich odbiorcy; nie jest dla nich ważne czy informacje zawarte są w książce, czasopiśmie, bazie danych, blogu, czy na stronic Web (OCLC 2004], Dostawcy treści, szczególnie komercyjni, w coraz większym stopniu zwracają się do tych, lubiących eksperymentowanie użytkowników informacji, dostarczając im dane w zróżnicowanej formie, z czym często powiązane są różne modele i struktury cen, bardziej odpowiadające indywidualnej konsumpcji informacji. Przykładowo część tekstu może być zapisana w formacie HTML lub PDF i umieszczona na stronie Web w wolnym dostępie, natomiast zainteresowani mogą otrzymać cały tekst po rejestracji i lub dokonaniu zapłaty. Metodę tę stosuje na dużą skalę księgarnia internetowa Arna-zon, gdzie za pomocą opcji „search insidc the book". użytkownik może przeczytać pewną liczbę stron (w tym zwykle wstęp, spis treści i zakończenie + indeks) dla upewnienia się w trafności wyboru, jednak aby otrzymać pełną treść, należy ją kupić. Podobnie serwis Google Books oferuje dostęp do obszernych fragmentów zdigitalizowanych książek, Wciąż rośnie ilość informacji przesyłanej od twórcy do odbiorcy za pomocą zupełnie innych kanałów niż te, do których byli oni od dawna przyzwyczajeni (głównie bibliotek). Przekazywanie treści tymi kanałami nie jest już uzależnione od formy publikacji, przez co użytkownik także uniezależnia się od tradycyjnych sposobów dystrybucji informacji. Tendencja ta dotyczy komunikacji naukowej w nie mniejszym stopniu niż rozrywki. Dla bibliotek oraz dostawców publikacji oznacza to konieczność zmian w procesach gromadzenia. zarządzania i dostarczania informacji.

Badania kierunków zmian, prowadzone w USA, wskazują na wyhamowywanie impetu publikacji tradycyjnych. Wzrostowi oferty towarzyszy spadek popytu [OCLC 2004, s. 9], Treści wysokiej jakości wyszły poza ograniczenia związane z formą publikacji i przeniosły się do otwartego Webu; możliwe jest to dzięki rozpowszechnieniu narzędzi wspomagających autopublikowanie i autoarchiwizację oraz dostępności usług telekomunikacyjnych. Pracownicy naukowi umieszczają własne artykuły naukowe w repozytoriach, na stronach Web i blogach, dzięki czemu wyszukiwarki internetowe mogą wyeksponować ich własność intelektualną na globalnym rynku idei, a oprócz tego mogą oni opublikować je w bardziej tradycyjnej formie drukowanej lub w czasopiśmie elektronicznym.

Również czasopisma elektroniczne eksperymentują ze sposobami dostarczania treści do użytkowników, tworząc różne formy transmisji;

•    Czasopisma wirtualne. Są to zdecentralizowane czasopisma, które nie gromadzą centralnie tekstów, lecz agregują je z różnych miejsc w sieci, co upodabnia je do portalu. Teksty mogą znajdować się na przykład na stronach autorów lub serwerach uczelnianych. Na stronie czasopisma tworzona jest wartość dodana przez grupowanie tekstów w zeszyty, ułatwianie dostępu poprzez spisy treści, dodanie możliwości wyszukiwania i powiadamiania. W podobny sposób publikowana jest część materiałów konferencyjnych.

•    Czasopisma typu living review. Jest to sposób na uporanie się z szybką, w wielu naukach i rodzajach publikacji (na przykład opisujących stan bieżący), dezaktualizacją materiałów. Artykuły są aktualizowane w razie potrzeby przy wykorzystaniu odpowiedniego oprogramowania, pozwalającego na dostęp do kolejnych wersji, wskazującego na miejsca zmian. Dzięki temu artykuły stale pozostają aktualne [Nahotko 2007b, s. 58].

•    Multimedialne czasopisma interaktywne. Podobnie jak wszelkie publikacje elektroniczne, równic) czasopisma uzupełniane m sekwencjami wideo. ścieżkami d)wlękowymi czy grafiką animowaną. Interaktywność reprezentowani jeit przez otwarte recenzowanie (czasem po opublikowaniu tekstu), komentarze, punktowanie przez użytkowników

*    Idea skwiling Część naukowych lisi dyskusyjnych może być uważana za nowy rodzaj publikacji. W tym celu muszą one spełniać dwa warunki: nadsyłane materiały muszą być czymś więcej niż notatką czy zapytaniem (na przykład rozbudowaną odpowiedzią lub komentarzem) oraz muszą być archiwizowane Publikacje naukowe wyłaniają się w takich warunkach ze swobodnej dyskusji na listach dyskusyjnych, prowadzonych » pomocą poczty elektronicznej.

*    Publikacje przekraczające tradycyjne granice form (książki, artykułu), o czym była już mowa.

*    Czasopisma ewolujące w kierunku baz danych. Dołączanie do artykułów naukowych zestawów danych gromadzonych podczas opisywanych badań naukowy di powoduje, że powstają publikacje na pograniczu czasopism i baz danych. Uczeni publikują zasoby danych lak, jak wcześniej publikowali artykuły, co powoduje, że wiele czasopism przyjmie wkrótce formę faktograficznych baz danych. Dołączanie odnośników do bibliografii załącznikowych powoduje natomiast powstawanie indeksów cytowań.

Istotną cechą nowych publikacji elektronicznych jest coraz śmielsze wykorzystywanie jednej z cech najwyraźniej odróżniających je od publikacji tradycyjnych - potencjalnej możliwości i łatwości dokonywania modyfikacji, czemu sprzyja oddzielenie treści od nośnika fizycznego. Publikacje elektroniczne nic tylko funkcjonują w wielu wersjach, ale mogą być do tego stopnia łatwo modyfikowane, a hipertekst tak ogranicza autonomię tekstu, że zanika dawne pojęcie nic tylko ostatecznej, autorytarnej wersji, ale nawet autorstwa; są efektem ciągłej pracy społeczności sieciowej. (Landów 2006, s. 131]. Powoduje to między innymi problemy z tradycyjnym cytowaniem takich prac.

Główne kierunki zmian w zawartości obiektów cyfrowych nie dotyczą wyłącznic modernizacji technologii; to także inne sposoby tworzenia, gromadzenia, wykorzystania i archiwizacji treści. Podobnie jak w innych kierunkach rozwoju infosfery, wiele najbardziej ewidentnych zmian przebiega poza tradycyjnymi miejscami związanymi z zarządzaniem informacją. Są realizowane m.in. przez producentów mobilnych, zminiaturyzowanych urządzeń komunikacyjnych, które umożliwiają uzupełnianie lub zastępowanie tradycyjnych kanałów przekazywania treści, takich jak na przykład usługi pocztowe czy wypożyczenia międzybiblioteczne. Duże znaczenie ma stałe obniżanie kosztów przesyłania treści nowymi kanałami. Konwergencja technologii czyli łączenie technologii w wysoce zintegrowany system [Castells 2008, s. 80], powoduje, że uczeni, podczas dostarczania i odbioru treści, nie są ograniczeni wyłącznie do jednej technologii, a zasadnicza zmiana społeczna polega na tym, że technologie te są nierozdzielnic włączone w sposób funkcjonowania nauki.

Dzięki tym zmianom pracownicy nauki mogą w coraz większym stopniu kontaktować się między sobą, wymieniać informację i docierać do niej bez względu na miejsce i czas. Zmieniają się też ich przyzwyczajenia i zachowania - coraz więcej użytkowników korzysta z tekstów na ekranie różnych, zwykle mobilnych urządzeń elektronicznych. Dokumenty elektroniczne są coraz rzadziej drukowane dla dokładnego zapoznania się z ich treścią, co było częstą praktyką w końcu XX wieku.

Interesującym rezultatem zmian jest kilka, często kolidujących ze sobą, zjawisk, takich jak zapotrzebowanie na indywidualne tworzenie i dystrybucję treści, wzrost akceptacji informacji ze źródeł „nicautorytatywnych" i w rezultacie tego utowarowicnie informacji oraz rozwój technologii służących rozwojowi publikowania osobistego i społecznego.

Serwisy Webu 2.0, takie jak Wiki i błogi, jako formy publikowania społecznego, wskazują kierunki zmian w systemach informacyjnych, mogąc nawet doprowadzić do zmiany paradygmatu publikowania. Formy te, uzupełnione mechanizmami syndykalizacji treści

99